Tarifeler kalıcı olarak uygulanırsa, tarifeler federal hükümetin vergi gelirini artıracaktır. Ancak yabancı misillemeler de hesaba katıldığında gelir daha da düşecek.
Zaman zaman gündem konuları değişse de ABD Başkanı Trump’ın başrol oyuncusu olduğu ticaret savaşları devam ediyor. Bu konunun daha da yoğunlaşarak devam edeceği anlaşılıyor.
Bu yazımızın konusu, Trump’ın ticaret savaşlarının etkileri ve boyutları üzerine.
Tax Foundation’dan Erica York ve Alex Durante’ın yaptığı 12 Eylül 2025 tarihli “Trump Tarifeleri: Trump Ticaret Savaşının Ekonomik Etkisinin Takibi” başlıklı araştırmalarından yararlanarak bu konuyu kısaca irdelemek istiyoruz.
Malum, Amerika’da Başkan’a doğrudan yetki veren önemli bir düzenleme var: “Uluslararası Acil Ekonomik Yetkiler Yasası (IEEPA-International Emergency Economic Powers Act)”. Başkan'a ulusal bir acil durum ilanının ardından çeşitli ekonomik kararları alma ve uygulama konusunda geniş yetki sağlayan düzenleme. Benzer düzenlemeler, Türk mevzuatında, Anayasamızın 161. maddesinde ve 2976 sayılı Dış Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da ve diğer mevzuatta da var. Dış ticaretin ülke ekonomisi yararına düzenlenmesi adına ithalat, ihracat ve diğer dış ticaret işlemlerinde çeşitli yükümlülükler getirme konusunda Cumhurbaşkanı’na verilen yetkiler söz konusu. Aslında Trump’ın 2 Nisan 2025 tarihinden beri gündemde tuttuğu düzenlemeler de buna dayanıyor.
Trump, birinci başkanlık döneminde başlattığı ve fakat sonunu getiremediği tarifeler silahını, başta Çin olmak üzere, çeşitli ülkelere uygulayarak ticaret savaşlarına start verdi. Tüm ülkelerden gelen otomobil, otomobil parçası, çeşit ve alüminyum, ağrı kesici ve uyuşturucu fentanyl gibi ürünlere ilave tarifeler koydu. 2025 yılı sonlarında 50'den fazla ticaret ortağı için planlanan artışlarla yüzde 10'luk bir temel oranda IEEPA tarifeleri uygulamakla tehdit etti.
Bu düzenlemelerden 2025-2034 arası 10 yıllık dönemde 2 trilyon 332 milyar dolar gelir bekleniyor. Ancak GSYİH binde 9 civarında azalacak. Aynı şekilde sermaye stoku kaybı da binde 8 olarak hesaplanıyor.
Ancak, IEEPA gümrük vergileri kalıcı olarak yasaklanırsa, Trump'ın geleneksel bazda uyguladığı gümrük vergilerinin toplam geliri 10 yıl içinde 1,8 trilyon dolar azalarak 574 milyar dolara düşecek ve negatif GSYİH etkisi yüzde 0,2'ye inecek. Bu arada ABD Uluslararası Ticaret Mahkemesi, Mayıs 2025'te IEEPA tarifelerinin yasadışı olduğuna karar verdi, ancak dava temyiz aşamasındayken tarifelerin devam etmesine izin verdi.
Böylece tüm ithalatlara uygulanan ağırlıklı ortalama tarife oranı yüzde 19,5'e yükselecek ve davranışsal tepkiler de dahil edildikten sonra yeni tarifelerin ne kadar tarife geliri elde edeceğini yansıtan ortalama efektif tarife oranı mevcut tarifeler altında yüzde 11,7'ye çıkacak. Bu, 1941'den bu yana en yüksek ortalama oran olacak.
Eğer IEEPA tarifeleri kalıcı olarak yasaklanırsa, uygulanan tarife oranı daha az bir miktar artarak yüzde 6,4'e ve efektif tarife oranı ise 1973'ten bu yana en yüksek seviye olan yüzde 4,1'e yükselecek.
Bu, 2025'te ABD’de hane başına ortalama 1.304 dolar vergi artışına denk gelecek. Ancak, IEEPA tarifeleri kalıcı olarak yasaklanırsa, vergi artışları 2025'te 292 dolar olacak.
Trump'ın 2025 yılında uygulamaya koyduğu ve planladığı gümrük vergileri, federal vergi gelirlerini 172,1 milyar dolar veya GSYİH'nın yüzde 0,57'si oranında artıracak ve bu da gümrük vergilerini 1993'ten bu yana en büyük vergi artışı haline getirecek.
Tarifeler, ABD mal ithalatının yüzde 69'unu etkiliyor
Yeni gümrük vergileri ABD-Meksika-Kanada (USMCA) ticaretinde ABD’nin mal ithalatını tehdit edeceğe benziyor. 2024 ithalat değerlerine göre, tarifeler yaklaşık 2,3 trilyon dolarlık ABD mal ithalatını (de minimis hariç) veya ABD mal ithalatının yüzde 69'unu etkiliyor.
Öte yandan 2025 yılında Meksika'dan yapılan tüm ithalatlara yüzde 25 gümrük vergisi uygulanacak olup bu verginin 1 Kasım'dan itibaren %30'a çıkacağı varsayılıyor. Bu arada USMCA uyumlu ithalatlar için süresiz olarak gümrük vergilerinden muafiyet devam edecek.
USMCA ticareti hariç, 2024 ticaret verilerine göre 256 milyar dolarlık Kanada ithalatına tarifeler uygulanacak.
3 aylık dönemden sonra 12 Kasım'dan itibaren geçerli olmak üzere Çin'den yapılan tüm ithalatlara yüzde 20 gümrük vergisi, ayrıca (232. madde gümrük vergilerine tabi olanlar veya muafiyet listesinde olanlar hariç olmak üzere) Çin'den yapılan tüm ithalatlara yüzde 125 gümrük vergisi uygulanacak. Böylece Çin'den yapılan çoğu ithalat yüzde145 gümrük vergisine tabi olacak.
Dünya Ticaret Örgütü ciddi yara almış durumda
Kalıcı olarak uygulanırsa, tarifeler federal hükümetin vergi gelirini artıracaktır. Ancak yabancı misillemeler de hesaba katıldığında gelir daha da düşecek, çünkü misillemeler ABD çıktısını ve gelirlerini daha da azaltacak.
Kanada ve Meksika hariç, yüzde 10'luk temel tarifeler, 2025'ten 2034'e kadar 756 milyar dolar gelir elde edecek.
Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz: 1947’den beri GATT ve 1994 sonrası da WTO (Dünya Ticaret Örgütü) olarak fonksiyonunu etkin bir şekilde sürdüren uluslararası çerçeve çok ciddi yara almış durumda. Vahşi kapitalizm hükümranlığını sürdürüyor. Mevcut jeopolitik durum da bu gidişatı kolaylaştırıyor. Artık yeni bir dünya düzeni ve yeni paradigma değişimi gerekiyor.
