Sadece istihdam politikası değil; veri hakkı ve öğrenme erişimi politikası da gereklidir. Çalışmayan değil; katılmayan birey, işsizdir artık. İş beğenmiyorluk değil, algoritmanın emeği beğenmeyişi…
YZ çağında işsizlik, sadece maaşsız kalmak değil; algoritmik döngü dışına düşmektir. Eskiden "işim yok" diyen birey, bugün “veri zincirine dâhil değilim” anlamına geliyor. Çalışmıyor değil; görünmüyor, ölçülmüyor, çağrılmıyor. Algoritmanın kapsamı alanı dışında kalan emek; yeni işsiz tanımı olacak.
İşsizlik, artık sistem dışılıktır. Zira algoritmalar, sadece veri akışındaki kişileri tanır. Sana "iş" verecek olan, seni sistemdeki etkinliğin kadar tanır. Görünmüyorsan, yoksun. Ve dikkat: YZ sistemleri, seni ancak üretkenlik sinyali yaydığında fark eder. Duran timsal çanta olur sözü boşuna denmemiştir.
İŞSİZ MİSİN YOKS ALGORİTMA DIŞI MI KALDIN?
İşsizliğin klasik tanımı; gelir kaybı ve istihdamdan kopuş idi. Artık bu tanım yeterli değil. Yapay zekâ, işi yeniden şekillendiriyor. İşi olan, sürekli öğrenen, güncellenen, veri üreten kişi demek… Öğrenmeyi reddediyorsan, veri pasifisin; yani “işsiz”sin. Müşteri dahi artık veliminet değil, verinimet oldu.
Bugünün “işsiz” bireyi, aslında dijital sistemin “aktif dışı” elemanıdır. TÜİK, işsizliği %8,5 gösteriyor; fakat algoritmik atıl oran %30’un üzerinde. Bunun adı artık “algoritmik dışlanma”dır. Sadece çalışmıyor değiliz; tanınmıyoruz, çağrılmıyoruz, eğitilmiyoruz. Görünmüyorsan zaten yoksun…
2 SORU 2 CEVAP / Algoritmik işsizliğe dair…
YZ çağında işsizliğe ne ad veriyoruz?
Algoritmik dışlanma. Yani bireyin ne işverenin radarına ne algoritmanın haritasına girememesi… Bu, sadece ekonomik değil; dijital yurttaşlık sorunu oluyor. Dijital vatandaşlık kavramı kullanılıyor artık.
Yeni iş alanları nerede?
Veri ekonomisinde, zihinsel üretimde, anlam tasarımı alanlarında... Tarım, enerji, eğitim bile veri merkezli yeniden tasarlanıyor. Eski becerilerle değil, yeni kabiliyetlerle rekabet edilecek.
NOT
İSTİHDAM DIŞILIK DEĞİL VERİ DIŞILIK KRİZDİR
Klasik işsizliğin ötesindeyiz. Bugünün en tehlikeli yoksunluğu; “veri üretmeden yaşamak.” Sistem dışına atılan her birey, hem ekonomik hem zihinsel olarak kriptik hale geliyor. Sadece iş değil, katılım da elinden alınıyor. YZ çağında istihdam; veriyle, katılımla ve güncellemeyle sağlanabilecek zira…
YZ LÜGATI
Algoritmik Dışlanma: Sistemin tanımadığı, çağırmadığı, veri üretmediği birey durumu
Gölge İşçilik: Resmi sistemin dışında kalan ancak dijital platformlarda çalışan kitle
Veri Yurttaşlığı: Sisteme görünür ve ölçülebilir olma hakkı
Katılım Kapanı: İşsizliği yaratan değil, sürdüren algoritmik eşik sorunları
Kod Tembelliği: Sistemin eski veriyle karar vermesi; yeni olanı görmemesi
