Yapay zekâ çağında hedefe kilitlenmek değil, kapsamı görebilmek marifet. Işık odaklı yönlenme, gölgede kalan insanı unutturmamalı. Bu yüzde ışığa değil, yolun bütününe bakmalı
YZ destekli dünyada yönümüzü belirlemek, çoğu zaman bir “tünel vizyonu”yla yol almaya benziyor. Hepimiz teknolojinin sunduğu ışığa odaklıyız. Otomasyon, akıllı karar sistemleri, veri temelli yönetişim… Ancak tünelin ucuna kilitlenen gözler, çeperdeki gölgeleri artık göremiyor.
Yani ışığı seçiyoruz ama yansımayı kaçırıyoruz. Bu çağda dijitalleşmek yetmiyor. Aklı da dijitalleştiriyoruz. Fakat gözümüz YZ ile optimize edilmiş hedefteyken, sistemin dışladığı insanı, etkilediği sosyal dokuyu, hatta kararların algoritmik önyargılarla nasıl şekillendiğini göremiyoruz.
YENİ OLAN DAİMA DOĞRU MUDUR?
Teknoloji körlüğü, yalnızca cihazlara değil, zihinsel modellere de sirayet ediyor. Her YZ entegrasyonu, bir kültürel refleksi bastırabilir. Her yeni sistem, bir değeri dışlayabilir. Bu yüzden algoritmik tünel sendromu, sadece dijital bir sapma değil; kavramsal daralma sorunudur.
Birçok kurum, “sisteme uyduk” diyerek aslında eleştirel düşünceyi rafa kaldırıyor. Her şey YZ ile çözülecek gibi düşünmek, sorunları görmezden gelmenin yeni bahanesi oluyor. Oysa sistemden çok, sistemi kullanan bilinç belirleyicidir. Ve tünel vizyonu, bilinci daraltan en tehlikeli optik illüzyondur.
2 SORU 2 CEVAP / Tünel sendromu stratejisine dair…
Yeni teknolojiler hep mi faydalıdır?
Hayır. Her yenilik, iyileştirme değildir. Her algoritma, adil değildir. Yenilik, bağlamla değerlidir. Özellikle YZ sistemleri, “ne sunduğundan” çok, “kimi dışladığıyla” ölçülmelidir.
Neyi sorgulamalıyız?
Her yeni sistemin önce “etkisini” değil, “etkilenenini” sorgulamalıyız. Kim dışarda kalıyor? Hangi değer bastırılıyor? Hangi yetenekler köreltiliyor? Soruyu değiştirmeden yanıtın yönü değişmez.
NOT
TEKNOLOJİ OBURLARINA YAPAY ZEKÂ DİYETİ
Görsellik artıyor ama sezgi köreliyor. İş süreçleri kısalıyor ama iletişim sığlaşıyor. Her şeyi kodlamak, anlamı dışlamak değildir. Şirketler veri akışına milyonlar yatırıyor ama o veriyi kullanacak insanları eğitmiyor. Bugün IRP, CRM, LLM gibi sistemler kuruyoruz. Ama bu kısaltmaların anlamını bilmeden…
YZ LÜGATI
Algoritmik Tünel Sendromu: Sistemin hedeflediğine odaklanıp dışsal ve insani boyutu ıskalamak
Işığın Kararttığı Alanlar: Görünürlük artarken farkındalık azaldığı, dikkat dışı kalan alanlar
Kavramsal Daralma: Teknolojinin sunduğu çerçevenin dışına çıkamamak
Algoritmik Önyargı Körlüğü: YZ’nin ürettiği hatalı eğilimleri sorgulamadan kabullenme
YZ Diyeti: Aşırı teknoloji tüketimini dengelemek için bilinçli, insani odağa dönüş
