Türkiye’de ilk kez tüm hayvan pazarlarının aynı anda kapatılmasına neden olan şap hastalığının ekonomik zararının yıllık 4,1 milyar dolar olacağı hesaplandı. Tarımsal Strateji ve Politika Geliştirme Merkezi (TARPOL) tarafından yayınlanan raporda ilkbaharda yaşanan zirai don kadar etkili olabilecek bir hastalıkla karşı karşıya olunduğu belirtilerek alınması gereken önlemler tek tek sıralandı.
Türkiye’yi etkisi altına alan ve hızla yayılan şap hastalığının yıllık ekonomik zararın 4,1 milyar dolar bunun Türk Lirası karşılığının 162 milyar lira olacağı hesaplandı.
Eski Tarım Bakanı Mehdi Eker’in Başkanlığını yaptığı Tarımsal Strateji ve Politika Geliştirme Merkezi(TARPOL)’nin yayınladığı Şap Hastalığı raporuna göre Türkiye’de görülen ve ülke genelinde hayvan pazarlarının kapatılmasına neden olan şap hastalığının ekonomiye vereceği kaybın yıllık yaklaşık 4,1 milyar dolar (162 milyar lira) olması bekleniyor. Bu ekonomik kaybın yanı sıra hayvancılık sektörünün gerilemesine ve buna bağlı sanayi işletmelerinin kapanmasına istihdam açıklarının oluşmasına neden olacak.
Son yılların en büyük tehdidi
Tarımsal Strateji ve Politika Geliştirme Merkezi’nin raporuna göre, Türkiye hayvancılığı, son yılların en büyük tehditlerinden biri olan şap hastalığı salgını ile karşı karşıya. Raporda şap hastalığının ülkenin gıda güvenliğini tehdit ettiği belirterek özetle şu görüşlere yer verildi: “ 2025 Yılının ilkbahar aylarında meydana gelen "Don afeti kadar etkili olabilecek" son derece bulaşıcı ve yıkıcı şap hastalığı, sadece hayvanların sağlığını değil, üreticimizin emeğini, ihracatımızı, ülkemizin gıda güvenliğini ve ekonomisini de tehdit etmektedir.”
Hastalık, “Doğu ve Güneydoğu komşularımızdan geldi” iddiası
Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2024 verilerine göre 16,9 milyon büyükbaş, 54,9 milyon küçükbaş hayvan varlığının olduğuna dikkat çekilen raporda: “ Şap hastalığı salgını ülke genelinde çok fazla mihrak oluşturmuştur. Dünya şap hastalıkları referans laboratuvarlarının bildirdiğine göre mihraklarda ülkemizde daha önce hiç görülmeyen, Doğu ve Güneydoğu komşularımızdan geldiği değerlendirilen, Sat1 ve Sat2 tipleri ile Uzakdoğu menşeli 0/ME-SA/SA 2018 alt tipi virüsün varlığı tespit edilmiştir.
İlk defa bütün Türkiye’de hayvan pazarlarının kapatılmasına sebep olan şap hastalığı çift tırnaklı hayvanların akut seyirli, çok bulaşıcı ve hızlı yayılıma sahip viral bir enfeksiyondur. Şap hastalığı sığır, manda, koyun, keçi, domuzlar ve yabani çift tırnaklı hayvanlarda görülmektedir.
Şap hastalığının ölüm oranı düşük olmakla birlikte genç hayvanlarda virüsün kalpte yerleşmesi sonucu ölümle sonuçlanan olgular görülebilir. Hastalığın bulaşma oranı ise yüksek olup, et ve süt verimlerindeki hızlı düşüşe bağlı ekonomik kayıplar önem taşımaktadır. ” bilgisine yer verildi.
Hastalık nasıl yayılıyor?
Şap Hastalığı raporunda hastalığın yayılması ile ilgili şu bilgilere yer veriliyor: “Hastalık enfekte ve kontamine hayvanlar, materyal, yemler, meralar ve sular ile yayılır. Şap hastalığı virüsün hava ile kilometrelerce taşınması ile de yayılabilir. Enfekte çift tırnaklı yabani hayvanlar, kuşlar, sinekler ve hayvan bakıcıları hastalığı bir bölgeden başka bir bölgeye taşır. Panayır, pazar, kurbanlık hayvan hareketleri ve hastalıklı hayvansal ürünler ile de yayılır. Nakil araçları şap virüsünün bölgeden bölgeye, ülkeden ülkeye geçişini sağlar, bir kamyon tekerinin kıvrımındaki çamur parçasının içerisinde ülkemizin doğusundan batısına kadar hatta ülkelerarası hastalık taşınabilir.”
Alınması gereken tedbirler
Tarımsal Strateji ve Politika Geliştirme Merkezi’nin raporunda şap hastalığı ile ilgili alınması gereken önlemler ise şöyle sıralanıyor:
1-Hasta hayvanlar hasta olmayanlardan ayrılmalıdır.
2- İşletmelerden hayvan giriş ve çıkışları yasaklanmalıdır.
3- İşletmeler biyogüvenlik kurallarına titizlikle uymalıdır.
4- Kontamine malzemeler (et, süt, yem ve atıklar) imha edilmelidir.
5- Dezenfeksiyon ve hijen kuralarına titizlikle uyulmalıdır.
6- Ülkemizin konumu göz önüne alındığında, orta ve uzun vadede şap hastalığı ile sürekli mücadele çerçevesinde; başta yerel yöneticiler olmak üzere kolluk kuvvetleri, öğretmenler, hayvan ve hayvansal ürün ticareti yapanlar, sağlık personeli, kontrol personeli şap hastalığı ve şap hastalığı ile mücadele konusunda eğitilmelidir.
7- Teknik personel(Veteriner Hekimi, Veteriner Sağlık Teknisyeni) ve alet ekipman ihtiyaçları doğru tespit edilip temin edilmelidir.
8- Bütün hayvanlar yılda en az iki defa potensi yüksek aşılarla aşılanmalıdır.
9- Hayvan hareketleri kontrol altına alınmalıdır.
10- Epidemi ekipleri oluşturulmalı ve ülke genelinde hastalık sürekli kontrol edilmelidir.
En büyük zarar et üretimindeki kayıptan olacak
Tarımsal Strateji ve Politika Geliştirme Merkezi’nin yayınladığı rapora göre Türkiye’deki büyükbaş hayvan popülasyonunun yüzde 30’unun hastalıktan etkilendiği tahmin ediliyor. Raporda hastalıktan dolayı yaşanacak kayıplar şöyle sırlanıyor:
- Hayvanlarda oluşacak et üretim kaybından dolayı yıllık yaklaşık 2,3 milyar dolar
- Hayvanlarda oluşacak süt üretim kaybından dolayı yıllık yaklaşık 875 milyon dolar
- Tedavi için kullanılan ilaçlardan oluşan kayıp yıllık yaklaşık 416 milyon dolar
- Aşı uygulamaları için yıllık yaklaşık 50 milyon dolar
- Buzağı ölümlerinden oluşacak kayıp yıllık yaklaşık 25 milyon dolar
- Bu kayıpların yanı sıra hayvan ve hayvansal ürünlere getirilebilecek ihracat yasağı ile
kanatlı eti, damızlık ve sofralık yumurta, bal, süt ve süt ürünleri, canlı hayvan, et ve et ürünlerine getirilecek ihracat kısıtlamalarından dolayı yıllık yaklaşık 437 milyon dolar.
Toplam yıllık yaklaşık 4,1 milyar dolarlık (162 milyar lira) bir kayıp yaşanacaktır.
Bu, 4,1 milyar dolar (162 milyar lira) ekonomik kaybın yanı sıra hayvancılık sektörünün gerilemesine ve buna bağlı sanayi işletmelerinin kapanmasına istihdam açıklarının oluşmasına neden olacaktır.
ABD 25 milyar dolar, İngiltere 29 milyar sterlin zarar görmüştü
Raporda, Amerika Birleşik Devletleri(ABD) ile İngiltere’de yaşanan hastalığın yarattığı ekonomik kayıp ise şöyle ifade ediliyor: “ABD'nin şap hastalığı eradikasyon programı 25 yıl sürmüş 109 bin baş evcil, 25 bin baş yabani hayvan itlaf edilmiştir. Hastalıkla mücadelede 20-25 milyar dolar harcama yapılmıştır. 2001 yılında İngiltere'de çıkan şap hastalığının eradikasyonu için 3 milyon 854 bin baş hayvan itlaf edilmiş, İngiliz ekonomisine verdiği zarar 29 milyar sterlin olmuştur.”
