Toplumda çok büyük bir kesim inanılmaz ölçüde yoksulluk içinde. Düşünün, milyonlarca emekli maaşlarına yapılacak birkaç bin liralık zammı iple çekti. Topu topu birkaç bin liralık bir zam... Ülkenin neredeyse yarısı asgari ücretle çalışıyor. Her ne kadar zamları yansıtma avantajına sahipse de küçük esnaf da sıkıntıda.
Bir kesim yoksullaşırken kuşkusuz bir kesim de daha zengin oluyor, varlığına varlık katıyor.
Türkiye’deki gelir dağılımına ilişkin veriler epeyce eski. Son veri 2024 yılında yapılan anketle belirlenen 2023 yılının verileri. Aradan iki yıl geçmiş durumda. 2023 yılında bile çok bozuk olan gelir dağılımının, aradan geçen sürede iyiye gittiğini herhalde kimse düşünmüyor. Gerçi gelir dağılımında öyle yıldan yıla kayda değer bir bozulma görülmesi beklenmez. Ama en iyi olasılıkla bu yıl da 2023’teki gibi bir dağılım söz konusudur.
Yazımda hanehalkı kullanılabilir gelirinin yüzde 5’lik gelir gruplarına göre dağılımı yer alıyor. Bu veri yeni açıklanmış değil, TÜİK bu veriyi geçen aralıkta açıklamıştı.
Bu köşede dün mevduattan yola çıkarak yazdığım gelir dağılımı çarpıklığından sonra bu veriyi bir kez daha gündeme getirmek istedim. Biraz önce de belirttiğim gibi, TÜİK’in bu verisindeki dağılım zaten öyle yıldan yıla çok büyük değişim göstermez.
2023 yılının verilerini 2005-2022 ortalamasıyla karşılaştırınca da zaten ortaya öyle çok büyük bir değişim çıkmıyor. 2023 ile 2005-2022 karşılaştırmasında dikkati çeken yönleri tekrar sıralayayım:
■ Hanelerin en yoksul ilk yüzde 15’lik kesiminin geliri bir miktar artmış görünüyor. Bu artış, hanehalkı kullanılabilir net gelirine “ayni ve nakdi gelirler” ile “haneye yapılan karşılıksız yardımlar”ın eklenmesinden kaynaklanıyor.
■ Hanelerin en yoksul ikinci yüzde 15’lik kesiminin gelirinde bir değişiklik yok.
■ Hanelerin kalan yüzde 65’lik kesimi gelir kaybına uğramış. Öyle ki bu yüzde 65’lik kesim içinde gelir düzeyi yüksek gruplarda yer alanlar da var.
■ Geliyoruz hanelerin en zengin, en tepedeki yüzde 5’lik kesimine... İşte bu yüzde 5’lik kesim, 2023’te önceki 18 yılın ortalamasına göre zenginliğine zenginlik katmış. 2005-2022 döneminde yüzde 21,3 olan en zengin yüzde 5’in payı, 2023’te yüzde 23,1’e çıkmış.
ORTA DİREK!
Eskiden bir orta direk kavramı vardı. O kavramın yerinde yeller esmeye başlayalı çok olmuştu.
İşte TÜİK’in son verileri orta direğin yok olduğunu, hatta zengin sayılanların önemli bir kısmının da görece yoksullaşmaya başladığını bir kez daha gözler önüne serdi.
Her ne kadar toplumun gelir düzeyi açısından üst katmanlarında yer alanların gelirinde de bir miktar azalma varsa da artık ayrışma çok net.
Zenginler ve yoksullar... Ortadaki kesim de giderek aşağıda eşitlenmek üzere gelir kaybediyor.
80'E 52, 20'YE 48!
TÜİK verilerine göre hanelerin yüzde 50’si toplam gelirden ancak yüzde 23.3 oranında pay alıyor.
En zengin yüzde 5’e bakıyoruz, bu kesimin toplam gelirden aldığı pay da hemen hemen aynı düzeyde, yüzde 23.1.
Gelir dağılımındaki çarpıklığa işaret eden bir veri daha aktarayım.
Hanelerin gelir düzeyine göre ilk yüzde 80’i toplam gelirden yüzde 51.9 pay alıyor. En zengin yüzde 20’nin payı ise yüzde 48.1’i buluyor.
16.881 VE 389.951!
En düşük emekli maaşı yapılan son düzenlemeyle 16 bin 881 lira oldu. Herhalde bu maaşı alan emekliler toplumda en yoksul yüzde 5’lik grup içinde bulunuyordur.
Bu maaşı baz alarak bir mantık yürütürsek en yoksul ve en zengin gruplar arasında 1’e 23’lük bir denge olduğuna göre en zengin yüzde 5’lik grubun aylık ortalama geliri 389 bin 951 liradır.
Nüfusun yüzde 5’i yaklaşık 4,3 milyon kişidir. Her bir haneyi de dört kişi olarak varsayarsak bu da Türkiye’de bir milyonun biraz üstündeki haneye ayda 390 bin lira dolayında gelir girdiği anlamına gelir.
Ayrıca, bir milyondan fazla hanenin aylık geliri 390 bin lira ise bu demektir ki bazı ailelerin aylık geliri çok daha yüksek.
Dünkü yazımdan bir hatırlatma yapayım. Her birinde 1 milyon liranın üstünde para bulunan 2,2 milyon hesap, ortalama mevduat büyüklüğüne göre ayda 300 bin lira faiz getiriyor.
Dolayısıyla en düşük emekli maaşından yola çıkarak bir tahmin olarak dile getirdiğim en zengin yüzde 5’lik kesimin aylık geliri belli ki 390 bin liranın çok çok üstünde.
