Toprak Mahsulleri Ofisi’nin Nisan ayı Fenolojik Değerlendirme Raporu’na göre buğday ve arpa üretiminin yoğun olduğu İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu başita olmak üzere bir çok bölgede ilde zirai don ve kuraklığın etkisi ile buğday ve arpa üretiminde varim kaybı ve buna bağlı olarak üretim düşüşü bekleniyor.
Adana’da buğday hasadı başladı. İlk biçimlerde verim düşüklüğü dikkat çekerken, Toprak Mahsulleri Ofisi(TMO)’nin yayınladığı Nisan 2025 Fenolojik Değerlendirme Raporu’nda da verim düşüklüğüne ve buna bağlı olarak bu yıl buğday ve arpa üretiminin geçen yıla göre düşeceği tespitine yer verildi.
Ulusal Hububat Konseyi’nin hasat öncesi Mardin’de düzenlediği toplantıda buğday üretiminin 18 milyon 650 bin ton olacağı tahmin edildi. Amerika Tarım Bakanlığı ise Türkiye’nin 2025 yılı buğday üretimini 19 milyon ton olarak tahmin ediyor.
Üretici fiyat bekliyor
Buğday hasadının lokal olarak başladığı bugünlerde üretici fiyatın açıklanmasını bekliyor. Adana Çiftçiler Birliği 2025 ürünü buğday üretim maliyetini kilo başına 11 lira 85 kuruş olarak açıklarken buğday alım fiyatının 16 lira olmasını istedi.
Adana Yüreğir Ziraat Odası ise kuru alanda dekara 400 kilo verim çin kilo başına üretim maliyetini 15 lira 66 kuruş olarak hesapladı. Sulu alanda dekara 500 kilo için belirlenen maliyet ise kilo başına 15 lira 7 kuruş.
Son yıllarda buğday ve arpa alım fiyatı genellikle Haziran ayının ilk haftası açıklanıyor. Bu yıl da aynı dönemde açıklanması bekleniyor. 2024 yılında ekmeklik buğday alım fiyatı ton başına 9 bin 250 lira, makarnalık buğday için 10 bin lira fiyat açıklanmıştı. Bu fiyata ilave olarak ton başına 1750 lira fark ödemesi(prim) açıklanmıştı. Arpa alım fiyatı ise ton başına 7 bin 250 lira, destekleme primi ise ton başına 750 lira açıklandı.
Fark ödemesi açıklanmayacak
Planlı üretime geçişle birlikte destekleme modelinde yapılan değişiklikle bu yıl fark ödemesi(prim desteği) açıklanmayacak. Tek bir fiyat açıklanacak. Fark ödemesi yapılıp yapılmayacağı ise Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Tarım ve Orman Bakanlığı’nın insiyatifinde olacak. Geçen hafta 13 Mayıs’ta yaş çay alım fiyatı açıklandı ve fark ödemesi açıklanmadı. Tarım ve Orman Bakanlığı yetkilileri diğer ürünlerde de artık fark ödemesinin açıklanmayacağını ifade ediyor.
Buğday ve arpada verim kaybı yüzde 40-50’yi bulan yerler var
Toprak Mahsulleri Ofisi’nin yayınladığı Nisan 2025 Fenolojik Değerlendirme Raporu’nda bölge ve il bazında buğday ve arpadaki son durum yansıtılıyor. Rapora göre buğday üretiminin yüzde 55’inin gerçekleştirildiği İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da bazı yerlerde yüzde 40-50’yi bulan verim kayıpları bekleniyor.
Bölge ve il bazında buğday ve arpadaki son durum özetle şöyle:
İç Anadolu’da kıraç alanlarda verim kaybı yüksek
Türkiye’nin buğday ekim alanlarının yüzde 36’sını oluşturan ve buğday üretiminin yüzde 33’ünün gerçekleştiği İç Anadolu Bölgesi’nde kuraklık ve zirai don zararının etkisiyle özellikle kıraç alanlarda verim kaybı yaşanıyor.
Tahıl ambarı olarak adlandırılan Konya’da Nisan ayında hububat gelişimi için gerekli olan yağışlar gerçekleşmedi ve ayın son haftasında samyeli adı verilen ve güneyden esen şiddetli sıcak rüzgârlar, başta arpa olmak üzere tüm hububatta bitki gelişimini olumsuz etkiledi. Konya’nın Kulu, Altınekin, Karapınar, Çumra, Selçuklu, Meram, Karatay, Sarayönü, Kadınhanı, Ilgın ve Cihanbeyli (güneyi) ilçelerinde kuraklık stresi çok etkili olurken; Yunak, Çeltik, Akşehir, Tuzlukçu, Doğanhisar, Hüyük, Beyşehir, Seydişehir, Bozkır İlçelerinde kısmi olarak etkisi görüldü.
Konya’da kuraklıktan etkilenen kıraç ekim alanlarındaki arpalarda yüzde 20-30, buğdaylarda yüzde 10-20 oranında verim kaybının görüleceği tahmin edilmektedir.
Karaman’da da hububatta kuraklık stresi oluştu. Kırıkkale’de ekmeklik buğdayda dekara 230-250 kilo, makarnalık buğdayda 240-260 kilo ve arpada 240-260 kilo verim alınacağı tahmin ediliyor. Nisan ayı yağışlarıyla Eskişehir’de kuraklık stresi ortadan kalkarken, Ankara’da hububat normal gelişim seyrine döndü.
Yozgat, Eskişehir ve Kırıkkale’de zirai don zararı
Bölgede 10-13 Nisan’da gerçekleşen zirai don; Yozgat ve Eskişehir’de yeşil aksamda sararma, Kırşehir ve Nevşehir’de yaprak uçlarında yanıklık, Kırıkkale’de yoğun etkilenen yerlerde yaprak uçlarındaki sararmayı yan yaprakların kuruması semptomları izlemiştir.
Kırıkkale’de hububat ekili arazilerin yüzde 15-20'si zirai dondan olumsuz etkilenmiş yağış ve sıcaklığın artması durumunda bitkinin kök bölgesi zarar görmediği için kendini toparlayabileceği öngörülmektedir. Ayrıca Kırıkkale’de 23-24 Nisan tarihlerinde meydana gelen dolu hadisesinde bazı köylerde mevzii şeklinde zarar olduğu % 1 verim kaybı yaşanabileceği öngörülmektedir.
Güneydoğu’da tarımsal kuraklık alarmı
Buğday ekiliş alanlarının yüzde 16’sı, toplam buğday üretiminin yüzde 22’sinin gerçekleştiği Güneydoğu Anadolu’da yılın ilk günlerinden beri yeterli yağış alınamaması üretimi olumsuz etkilemiş olup Mart ayından itibaren artan sıcaklıkların da etkisiyle tarımsal kuraklık görülmeye başlanmıştır. Nisan ayında yine sıcaklıkların artmasıyla genel anlamda hububatın başaklanmaya başladığı görülmüş ve kuraklığın etkisi belirgin hale gelmiştir.
Batman il merkezinin güneyi ve Hasankeyf ilçe sınırlarında kuraklıktan etkilen alanlarda %25-30 verim kaybı beklenmekte olup bu alanlar Batman üretiminin %10’luk kısmına karşılık geldiği için kaybın cüzi miktarda kalacağı değerlendirilmektedir.
En çok verim kaybı Diyarbakır, Şanlıurfa ve Gaziantep’te
Toprak mahsulleri Ofisi’nin tespitlerine göre, kuraklık kaynaklı verim kaybının Diyarbakır’da yüzde 30-40 (özellikle buğdayda), Şanlıurfa’da yüzde 30-50, Gaziantep’te buğdayda yüzde 10-15, arpada yüzde 30-40’ları bulabileceği değerlendirilmektedir.
Mardin’de kuru alanların büyük bir bölümü kurumaya yüz tutmuş olup bazı üreticilerin tarlaları sürdüğü tespit edilmiştir. Mardin’de sulu tarlalarda sulama işlemleri devam etmekte olup verimin bu alanlarda dekara 480-550 kilo aralığında gerçekleşmesi beklenmektedir.
Biçerdöver giremeyecek alanlar var
Kilis ve Gaziantep'in Şehitkamil, Şahinbey ve Karkamış ilçelerinde özellikle anıza ekim yapılan su tutma kapasitesi düşük arazilerdeki arpaların yüzde 20-25’inin kuruması nedeniyle bu alanlara biçerdöver giremeyecek durumdadır.
Gaziantep’te İl Tarım ve Orman Müdürlüğü bünyesinde yapılan tarımsal kuraklık riski değerlendirme toplantısında tarımsal kuraklık riskinin olduğu değerlendirilmiş olup barajlardaki doluluk oranının yüzde 50 olduğu bildirilmiştir.
Marmara Bölgesi’nde mayıs yağışları belirleyici olacak
Türkiye buğday ekiliş alanlarının yüzde 11’i, toplam buğday üretiminin yüzde 13’ü Marmara Bölgesinde. Bitki gelişiminin optimum seviyelerde seyretmesi için hububatın suya en fazla ihtiyaç duyduğu dönemler olan sapa kalkma ve süt olum evresi için önümüzdeki dönemde alınacak yağışlar önem arz etmektedir.
Tekirdağ’da nisan ayının kurak geçmesi nedeniyle bitkinin su isteği mayıs ayındaki yağışlarla birlikte tamamlanması beklenmektedir. Yetersiz yağış olması durumunda verime olumsuz yönde etki edeceği düşünülmektedir.
Balıkesir’de üretim ve verimin geçen yıla göre artış göstereceği tahmin edilmektedir. Edirne’de nisan ayı sonu itibariyle bitki gelişimi iyi durumdadır, ancak mayıs ayında yağmura ihtiyaç duyulmaktadır. Yağmurun yağmaması durumunda hububatın olumsuz etkileneceği tahmin edilmektedir.
Karadeniz’de yağış yüzde 100 arttı
Ülkemizdeki buğday ekiliş alanlarının yüzde 10’u, toplam buğday üretiminin yüzde 8’ini karşılayan Karadeniz’de yağışlarda normaline göre yüzde 44, 2024 yılı Nisan ayı yağışlarına göre yüzde 100'den fazla artış gerçekleşti. Çorum’da önceki aylarda yağışların düzensiz ve bölgesel olması nedeniyle olumsuz etkilenen hububat nisan ayında gerçekleşen yağışlarla daha önce girdiği su stresini atlattı. Alınan yağışların etkisi ile özellikle Amasya, Tokat, Samsun ve Sinop’ta hububat gelişimi iyi durumda olduğu için verimin yüksek olacağı tahmin edilmektedir.
Akdeniz’de bitki gelişimi zayıf, saman üretimi azalacak
Türkiye buğday ekiliş alanlarının yüzde 8’ine sahip olan Akdeniz Bölgesi, toplam buğday üretiminin yüzde 9’unu karşılıyor.
Burdur'da hububat ekiminin geç yapılması nedeniyle, bitkilerin fenolojik gelişim sürecini tamamlayacak yeterli zamanı bulamadığı gözlemlenmiştir. Bu durum, başaklanma dönemine giren bitkilerin normalden daha kısa boylu kalmasına yol açmış olup, saman veriminde beklenen düzeyin altında bir üretim olacağı öngörülmektedir.
Adana ve Hatay’da hasat başladı verim yüzde 35-40 düşük
Adana’da buğday hasadı mayıs ayının ilk haftasında lokal alanlarda başladı. Taban arazilerde ekmeklik buğdayda dekara 300 kilo ve arpada 200 kilo verim öngörülmektedir. 21-25 Şubat tarihleri arasında yaşanan zirai don sonrasında sıcaklıkların mevsim normallerinin üzerinde, Mart/Nisan yağışlarının ise mevsim normallerinin çok altında olması sonucu bitki gelişimi olumsuz etkilenmiş olup, Adana ve Hatay’da verimin yüzde 35-40 düşeceği öngörülmektedir. Bu alanlarda kuraklık ve dondan zarar gören bazı bölgelerde tarlalar sürülerek yerine yeni ürünler ekiliyor.
Doğu Anadolu’da yazlık ekim devam ediyor
Buğday ekiliş alanlarının yüzde 10’u, toplam buğday üretiminin yüzde 9’unun gerçekleştiği Doğu Anadolu’da yağışlar devam ettiği için yazlık ekilişler tamamlanmamış olup devam etmektedir.
Yağışlarla beraber kışlık ekilen hububat kendini toparlamış ve toprağı tamamen kapatmıştır. Geçen yıl şeker pancarı eken bazı üreticiler yazlık arpaya yönelmiştir. Bölgede üst gübreleme işlemleri başlamıştır. Muş çevresinde bazı yerlerde aşırı yağıştan dolayı sararmalar tespit edilmiştir. Mayıs ayında gerçekleşecek sıcaklık ve yağışların verimi önemli derecede etkileyerek bitki gelişimine yön vereceği değerlendirilmektedir.
Ege’de dane için ekilen bazı arazilerin yüzde 15-20’si silaja dönecek
Buğday ekiliş alanlarının yüzde 8’i, toplam buğday üretiminin yüzde 7’sini gerçekleştiriyor. Denizli’de geç ekimin de etkisiyle fenolojik gelişim döngüsü için yeterli zamanı bulamayan hububat başaklanma dönemine girerken bitki boyunun biraz kısa kaldığı ve bunun etkisiyle saman veriminin düşük kalacağı tahmin edilmektedir.
İzmir ve Aydın’da hava sıcaklıklarının mevsim normallerinin altında kalması ve yağış yetersizliği nedenleri ile verimde azalma olabileceği tahmin edilmektedir. Bu yıl büyükbaş hayvan yemi fiyatlarının yüksek oluşu ve mevsimsel şartlar nedeniyle beklenen verim düşüklüğü dolayısıyla dane için ekilen arazilerin yüzde 15-20’sinin silaja dönebileceği değerlendirilmektedir. İzmir ili Menderes ilçesi ile Aydın ili Merkez ve İncirliova ilçelerinde tarafımızca takip edilen bazı tarlaların şimdiden silajlık olarak biçildiği tespit edilmiştir.
Kütahya’da ayın ikinci haftasında yaşanan şiddetli don hadisesi hububatta stres oluşturmuş ve yeşil aksamda sararmalara neden olmuştur. Hava sıcaklıklarının normale dönmesi ile birlikte bitkide donun etkileri her geçen gün azalmış, topraktaki nem oranının yeterli seviyede olmasının da etkisiyle bitki rutin gelişim sürecine geri dönmüştür.
Denizli’de buğday veriminin uzun yıllar ortalamasına yakın olmakla birlikte biraz altında kalabileceği değerlendirilmektedir.
