İYİ
■ AB’nin 2030 sera gazı azaltım hedefini yüzde 57’ye çıkaracak yasama müzakereleri Brüksel’de tamamlandı.
■ AB, sınırda karbon uygulamasına 1 Ekim’den itibaren başlanacağını duyurdu. AB’nin bu uygulama ile amacı karbon fiyatlandırma sistemine sahip olmayan ülkelerden gerçekleştirilen yüksek karbon ayak izine sahip malların ithalatını izlemeyebilmek ve azaltmak. Ayrıca AB üyesi olmayan ülkeleri iklim hedeflerini yükseltmelerini teşvik etmek de amaçlanıyor. Şimdilik demir & çelik, çimento, gübre, alüminyum, elektrik ve hidrojen olmak üzere altı sektör kapsanacak. Geçiş dönemi sonunda ise organik kimyasallar ve plastikler gibi farklı sektörlerin de kapsama dahil edilmesi mümkün. Türkiye’nin AB ile ticaretinin zarar görmemesi ve ihracatının sıfırlanmaması için acil adımlar atması gerekiyor.
■ 2022 yılında, rüzgar ve güneş enerjisindeki yıllık rekor artış, 11 milyar Euro’luk bir maliyetle fosil gaz ihtiyacının önüne geçti. Birçok analiz AB’nin CO2 emisyonlarının 2022’de düşeceğine işaret ediyor. AB, 2022 yılı sonuna kadar Rusya’dan doğal gaz ithalatını üçte iki oranında azaltmak için harekete geçti.
■ Belçika hükümetinin yaptığı açıklamaya göre hem eski uçaklara hem de özel jetlere ve kısa mesafeli uçuşlara yeni vergiler getirilecek. Yeni vergi, gürültü ve hava kirliliğini azaltmayı hedefl iyor. 1 Nisan’dan itibaren yürürlüğe girecek olan vergi, gürültü, seragazı emisyonları ve hava kirliliğine bağlı olarak hesaplanacak.
■ ABD’de yenilenebilir enerji, kömür enerjisinden daha çok enerji üretecek: ABD Enerji Bilgi Yönetimi (EIA) verilerine göre 2022’nın sonuna kadar tüm elektrik üretiminin %5’ten fazlası hidroelektrik, rüzgar ve güneş enerjisinden sağlanacak. Bu oran kömürden %20, nükleerden ise %19 daha fazla.
■ Yenilenebilir enerjiye yapılan küresel yatırım, 2022’nin ilk yarısında 226 milyar doları buldu ve yılın ilk altı ayı için yeni bir rekor kırdı. BloombergNEF (BNEF) tarafından yayınlanan rapora göre, yeni büyük ve küçük ölçekli güneş enerjisi projelerine yapılan yatırım, 2021’in ilk yarısına göre yüzde 33 artarak 120 milyar dolara çıkarak rekor kırdı. Rüzgâr projesi finansmanı 2021’in ilk yarısına göre yüzde 16 artarak 84 milyar dolara ulaştı.
■ Güneş enerjisi üretimi yedi Asya ülkesinde 2022 yılının ilk yarısında milyarlarca dolarlık fosil yakıt maliyetinden kaçınmasını sağladığını ortaya koyuyor. Yedi Asya ülkesinde; Çin, Hindistan, Japonya, Güney Kore, Vietnam, Filipinler ve Tayland’da güneş enerjisi üretimi, 2022 yılının sadece ilk altı ayında yaklaşık 34 milyar ABD doları tutarında potansiyel fosil yakıt maliyetinden kaçınılmasını sağladı. Çin, Hindistan, Endonezya, Filipinler, Japonya) mevcut ulusal hedeflere göre, bölgedeki güneş enerjisi kapasitesinin 2030 yılına kadar yılda ortalama yüzde 22 oranında artması bekleniyor.
■ Türkiye toplam yenilenebilir enerji kurulu gücü bakımından Avrupa’da 5’inci, dünyada 12’nci sırada yer alıyor. Toplam elektrik kurulu gücü, 2022 Temmuz ayına göre 228,7 MW artarak 102.043,2 MW seviyesine ulaştı. Toplam santral sayısı da bir önceki aya göre 74 artarak 11.027 oldu. Yenilenebilir santraller toplam kurulu gücün yaklaşık %54,28’ni oluşturdu.
■ Güneş enerji santrallerinin kurulu gücü 8.793,3 MW seviyesine yükseldi. Toplam güneş enerji santral sayısı da 8.957 adete yükseldi. Güneş enerji kurulu gücü toplam kurulu gücün %8,61’ni oluştururken, rüzgar enerji kurulu gücünün toplam kurulu güçteki oranı ise %10,91 oldu.
■ Türkiye’de ‘Zeytinliklerde maden faaliyeti’ düzenlemesi torbadan çıkarıldı. Böylece, Muğla’nın Milas ilçesine bağlı İkizköy’de termik santral için maden ocağı açılmak istenen Akbelen Ormanı ve bölgedeki zeytin ağaçları kurtuldu. TEMA başta olmak üzere sivil toplum kuruluşlarının tepkisi, Muğla Milas’tan “zeytinime dokunma demek için meclis gelen köylüler, change.org ta toplanan 600 binin üzerinde imzanın meclise ulaştırılması etkili oldu.
■ Montreal’de gerçekleşen BM Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi 15. Tarafl ar Toplantısı (COP15), biyolojik çeşitlilik kaybını durdurmak ve tersine çevirmek için tarihi bir anlaşmaya imza attı. Anlaşma kapsamında; 2030 yılına kadar kara ve denizlerin %30’unun korunacak ve biyoçeşitliliğin korunması için her yıl 30 milyar dolar finansman sağlanacak.
■ Dünyada, Paris İklim Sözleşmesi’nden bu yana en iddialı çevre projesi olarak değerlendirilen, plastik kirliliğin ortadan kaldırılmasına yönelik uluslararası bağlayıcı bir anlaşmanın imzalanmasını öngören karar Birleşmiş Milletler (BM) tarafından kabul edildi. Anlaşma, plastik ürünlerin üretimden dönüşüme tüm sürecinin kontrol edilebilmesini ve çevre kirliliğine yol açmasının önlenmesini amaçlıyor.
KÖTÜ
■ 2022 yılında küresel sıcaklık rekoru kırılmasa da dünyanın birçok yerinde bir dizi ulusal sıcaklık rekoru kırıldı. 1900’e kadar uzanan yıllara bakıldığında, 2022 en sıcak 6. Yıl oldu.
■ 2022, rekor kıran erimenin ilk belirtileriyle Avrupa Alpleri’ndeki buzullar olağanüstü ağır bir tahribat yaşadı. Grönland buz tabakası üst üste 26. kez kütle kaybetti. Eylül ayında Grönland da ilk kez zirveye kar yerine yağmur yağdı.
■ ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi tarafından yapılan yeni bir değerlendirme, iklim değişikliğinin Kuzey Kutbu’nu nasıl daha sıcak, daha nemli ve daha fırtınalı hale getirdiğini gösterdi.
■ Pakistan’ın üçte biri sel altında kaldı. 1570 kişi hayatını kaybetti. 2 milyondan fazla ev hasar gördü. Ülkede 33 milyondan fazla insan selden etkilendi, yerinden edildi.
■ Avrupa’nın büyük bir kısmı, pek çok yerde 40°C’nin üzerine çıkan yoğun sıcaklık dalgalarıyla mücadele etti. Aşırı sıcaklar ve toprak neminin azalması orman yangınlarını da körükledi. AB bölgesinde orman yangınlarında 700 bin hektarlık rekor düzeyde bir alan yandı
■ Avrupa Komisyonu’nun Birleşik Araştırma Merkezi tarafından gerçekleştirilen yeni değerlendirmeye göre, Ağustos 2022’nin sonunda Avrupa’nın neredeyse üçte ikisinin “en az 500 yılın en kötüsü” olmaya aday bir kuraklık tehdidi altında kaldı.
■ Çin, ulusal rekorlar başladığından bu yana en yoğun ve en uzun süreli sıcak hava dalgasına ve kayıtlardaki en kurak ikinci yazını geçirdi.
■Brezilya’nın Amazon yağmur ormanları son 16 yılın en yüksek ormansızlaştırmasıyla karşı karşıya. Brezilya Uzay Araştırma Ajansı’nın (Inpe) raporuna göre, ormansızlaştırma bir yılda yüzde 22 oranında artmış durumda.
■ Türkiye’de kuraklık sorunu ciddi oranda arttı. Özellikle Güneydoğu Anadolu bölgesi ile Uşak, Denizli ve Burdur alanının “olağanüstü kurak” bölgeler olarak ön plana çıktı. İstanbul ise şu an için «hafif kurak» durumda. Fakat Marmara’nın büyük bir kısmı, Ege, İç Anadolu’nun büyük bir kısmı, Karadeniz’de bulunan Zonguldak, Bartın, Kastamonu ve Sinop ile Doğu Anadolu “şiddetli kuraklık” tehlikesi yaşıyor. Bu arada; İstanbul’a su sağlayan 10 barajdan doluluk oranı yüzde 50’nin üzerinde bulunan bir baraj kalmadı.
■ Türkiye, 2021 yılında küresel emisyonların yüzde 1,2’sine sahip olarak, dünyada en çok emisyona neden 14.ülke konumunda. Kişi başı karbon emisyonlarına bakıldığında ise Türkiye, yılda 5,3 ton karbon emisyonu ile dünya ortalamasının üzerinde yer alıyor. Türkiye, 2030 yılı için açıkladığı yüzde 41 artıştan azaltım hedefi ile emisyonlarını bugüne göre yüzde 30’dan fazla artırmayı öngörüyor. Bu hedef, Türkiye’nin enerji dönüşümünü geciktirecek ve 2021 yılında Cumhurbaşkanı tarafından açıklanan 2053 net sıfır emisyon hedefine ulaşmanın maliyetini artıracak.
■ Türkiye’de 2022 yılının ilk 11 ayında 750 MW’lık rüzgar enerjisi devreye girerken, 977,7 MW güneş enerji santrali kuruldu; fakat bunların yanında bin 380 MW’lık ithal kömür santrali devreye alındı.
■ Paris-Equity-Check.org (PEC) raporuna göre; Çin, Rusya, Suudi Arabistan, Türkiye, Vietnam ve İran +5 derece küresel ısınmayla ilişkili iklim planları olan ülkeler arasında yer alıyor.
ÇİRKİN
■ Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş, neden olduğu can ve mal kayıplarının yanında büyük çevresel tahribatlara yol açma endişesini de beraberinde getirdi. Ukrayna’da süren savaşta kullanılan silahların ormanlar, su kaynakları, nehirler, Karadeniz’deki biyolojik çeşitlilik, kültürel ve tarihi değerler başta olmak üzere çevrenin çoğu bileşeni yok edildi. Savaşta 20 binden fazla sivil hayatını kaybetti. 100 binden fazla Ukrayna askeri öldü. Savaş öncesi profesyonel ordusu 250 bin olan Ukrayna, savaş sırasında 1 milyon vatandaşını silahaltına aldı. 100 bin ölüm, 300 bin yaralı ve 10 bin esir ile Ukrayna ordusu, neredeyse mevcudunun yüzde 10’unu kaybetmiş oldu. Savaç sırasında bombalanan sanayi tesisi ve enerji santrali gibi kaynaklardan havaya salınan zehirli emisyonlar sınır aşarak çok geniş alanda kirlenme ve asit yağmuru tehdidi yarattı. Karadeniz Biyosfer Rezervi’nde çıkan yangınlarda ise çok sayıda hayvan ve bitki yok oldu.
■ Mısır’da gerçekleşen Birleşmiş Milletler İklim ZirvesiCOP27, kayıp ve hasar fonu gibi önemli kararın dışında, geçen yılki Glasgow toplantısının dilini yineledi. Sonuç bildirgesinde, fosil yakıtların kademeli olarak azaltılmasını içeren ve 2025 yılına kadar küresel emisyonların düşmesini sağlayacak bir taahhüt yer almadı.
■ İklim İçin 350 Derneği ve Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFIA), Borsa İstanbul’da işlem gören ilk 30 şirketin (BİST 30) iklim değişikliğine yaklaşımını ortaya koyan bir rapor yayınladı. “BİST 30 Firmalarının Görünümü” adlı rapora göre, şirketlerin hemen hemen hiçbiri iklim değişikliğiyle mücadele için yeterli çaba göstermiyor.
■ İnsan hakları ve çevre konusunda çalışmalar yapan Küresel Tanık (Global Witness) adlı uluslararası kuruluşa göre son 10 yılda 1700’den fazla çevre aktivisti öldürüldü. Bu, her iki günde bir kişiye tekabül ediyor. Bu aktivistlerin ülkelerinde madencilik, petrol sondajı ve kerestecilik gibi faaliyetleri durdurmaya çalışırken öldürüldüğü belirtiliyor.
