DİDEM ERYAR ÜNLÜ
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 1972 yılında ilan edilen 5 Haziran Dünya Çevre Günü, bu yıl “Plastik Kirliliğine Son Vermek” temasıyla kutlanıyor. 150’den fazla ülkede milyonlarca insanı harekete geçiren bu gün, çevresel farkındalığı artırmak ve politika değişimlerini teşvik etmek amacıyla her yıl farklı bir temaya odaklanıyor. Plastik kirliliği, artık yalnızca doğayı değil; yediğimiz yiyecekleri, içtiğimiz suyu ve bedenimizi de tehdit ediyor. Ancak uzmanlara göre bu kriz, mevcut çevre sorunları arasında çözüme en açık olanlardan biri. 2022 yılında başlatılan küresel plastik anlaşması müzakereleri, 2025 yılı itibarıyla kritik bir aşamaya geldi. Ağustos ayında Cenevre’de devam edecek müzakereler ile plastiklerin yaşam döngüsü boyunca kontrol altına alınması hedefleniyor.
Plastik yönetiminde Güney Kore gerçeği
2025’in ev sahibi ülkesi olan Kore Cumhuriyeti, bu alandaki öncü politikalarıyla dikkat çekiyor. Tam yaşam döngüsü plastik stratejisi ile üretimden geri dönüşüme kadar her adımı yeniden kurgulayan Güney Kore, Jeju Adası’nda düzenlenecek etkinliklerle küresel gözlerin çevreye çevrilmesini sağlayacak.
Ülke, son 30 yılda su ve hava kalitesini iyileştirme, kimyasalları güvenli bir şekilde yönetme ve ekosistemleri koruma ve onarma konusunda kayda değer ilerlemeler kaydetti. Bugün, genişletilmiş üretici sorumluluğu aracılığıyla işletmeleri dahil etme konusunda onlarca yıllık deneyime dayanan Kore Cumhuriyeti, plastik atıklarla mücadele çabalarına öncülük eden ülkeler arasında yer alıyor.
Ülkenin tam yaşam döngüsü plastik stratejisi, plastiklerin yaşam döngüsündeki üretim ve tasarımdan tüketime, yeniden kullanıma ve geri dönüşüme kadar her aşamayı ele almayı amaçlıyor. Strateji, plastiklerin nasıl kullanılacağını ve atılacağını yeniden şekillendirmek için hükümeti, işletmeleri ve tüketicileri bir araya getiriyor. Atıkları kaynağında azaltarak, geri dönüşüm çabalarını genişleterek ve dairesel ekonomiye geçişi hızlandırarak Kore Cumhuriyeti, plastik kirliliğini azaltmak ve daha sürdürülebilir bir gelecek inşa etmek için kararlı adımlar atıyor. Bu arada, Kore Cumhuriyeti'ndeki Jeju eyaleti, 2022'de 2040 yılına kadar plastik kirliliğinden arınmış olma vizyonunu ilan etti.
Cenevre’nin rolü
Cenevre’deki çevre ve sağlık örgütleri, Basel, Rotterdam ve Stockholm sözleşmeleri gibi uluslararası iş birlikleriyle plastik krizine karşı çok taraflı çözümler üretmeye devam ediyor. Aynı zamanda Dünya Ticaret Örgütü, Dünya Sağlık Asamblesi ve İnsan Hakları Konseyi gibi platformlarda da plastik kirliliğiyle mücadele, insan sağlığı, ticaret, çevresel adalet ve insan hakları boyutlarıyla ele alınıyor. Bu yılki Dünya Çevre Günü, yalnızca plastikleri geri dönüştürmeyi değil; reddet, azalt, yeniden kullan, geri dönüştür, yeniden düşün çağrısıyla yaşam tarzlarımızı da dönüştürmeyi amaçlıyor. Çünkü doğada ve insan bedeninde kalıcı izler bırakan plastik kirliliğiyle mücadele, ancak ortak sorumluluk ve kararlılıkla mümkün.
Geri dönüşüm sadece yüzde 10
- Dünya genelinde her yıl 400 milyon tondan fazla plastik üretiliyor. Bunun yarısı yalnızca bir kez kullanılmak üzere tasarlanıyor. Üretilen plastiğin yüzde 10’undan azı geri dönüştürülüyor.
- Mikroplastikler (çapı 5 mm’ye kadar olan küçük plastik parçacıkları) yiyeceklere, içme sularına ve havaya karışıyor. Her insanın yılda 50 binden fazla plastik parçacığını tükettiği tahmin ediliyor. Solunum yoluyla alınanlar da hesaba katıldığında bu sayı çok daha yüksek. Denizlerdeki mikroplastiklerin sayısı, galaksimizdeki yıldızlardan daha fazla.
- Plastik kirliliğinin yıllık sosyal ve çevresel maliyeti 300 milyar ila 600 milyar dolar arasında değişiyor.
- Her yıl yaklaşık 11 milyon ton plastik, göllere, nehirlere ve denizlere karışıyor. Bu, toplamda yaklaşık 2 bin 200 Eyfel Kulesi ağırlığına denk geliyor.
- Atılan ya da yakılan tek kullanımlık plastikler, insan sağlığına ve biyolojik çeşitliliğe zarar veriyor; dağ zirvelerinden okyanus tabanına kadar her ekosistemi kirletiyor.
