Toplumda uzun süredir dolaşan bir inanış var: “Evlenen erkek daha çok çalışır, daha fazla kazanır.”
Kimi bu durumu aile sorumluluğunun motivasyonuna bağlar, kimi ise işverenlerin evli erkekleri daha “istikrarlı” görmesine… Ancak bu söylemin arkasında gerçekten evlilikle gelen bir avantaj mı var, yoksa tamamen farklı bir dinamik mi işliyor?
Uzun yıllardır yapılan araştırmalar, erkeklerin genel olarak kadınlardan daha fazla kazandığını gösteriyor. Ancak asıl dikkat çekici fark, evli erkeklerle diğer çalışanlar karşılaştırıldığında ortaya çıkıyor. Evlilikle birlikte erkeklerin maaşında gözle görülür bir artış yaşanıyor. Bu olguya da “evlilik primi (marriage premium)” deniyor.
Peki bu primin nedeni gerçekten evlilik mi?
Nikahta gerçekten keramet var mı?
Toplumun bu deyişi (“Nikahta keramet vardır”) evliliği kutsal, dönüştürücü bir güç olarak görmesinden gelir.
Evliliğin bazı yönlerinde gerçekten “keramet” sayılabilecek etkiler vardır:
- Sosyal onay ve aidiyet hissi: Evlilik, bireyin toplumdaki konumunu belirginleştirir, sosyal bağlarını güçlendirir.
- Psikolojik istikrar: Güven, destek ve paylaşılan sorumluluk duygusu, birçok kişide yaşam doyumunu artırır.
- Disiplin ve yön duygusu: Evli bireyler yaşamlarını daha planlı sürdürmeye eğilimlidir.
Olgunlaşmanın göstergesi: Evlilik
Araştırmalar, ileri yaşta evlenen erkeklerin herhangi bir “evlilik primi” yaşamadığını da ortaya koydu. Bu da, maaş artışının evlilikten değil, bireyin olgunlaşma ve kariyerinde istikrar kazanma sürecinden kaynaklandığını düşündürüyor.
Benzer bir örnek suç oranlarında da görülüyor: erkeklerin evlilikten önce suç işleme olasılığı azalıyor ve bu eğilim evlilikle birlikte biraz daha düşüyor. Yani evlilik, bireyin zaten başlamış olan kişisel gelişim ve sorumluluk sürecinin bir sonucu gibi görünüyor.
Evlilik primi bir sebep değil, seçim etkisi
Erkekler maaşları yükseldiği için evleniyorlar, evlendikleri için maaşları yükselmiyor.
Evlilik priminin nedeni, evlilik değil, olgunlaşma ve ekonomik istikrar. Plansız evliliklerle planlı evlilikler arasında fark olmaması, geç evlenenlerde primin görülmemesi ve maaş artışının evlilikten önce başlaması bu görüşü destekliyor.
Hayatta ve işte belirli bir olgunluk düzeyine ulaşan, finansal olarak istikrarlı bireyler, uzun vadeli kararlar almaya da daha hazır hale geliyor. Bu nedenle “evlilik primi” aslında bir maddi ödül değil, kişinin kendi gelişim sürecinin doğal bir yansıması.
Evlilikle gelen kazanç artışı, çoğu zaman evlilikten değil, o evliliğe giden yolun kendisinden kaynaklanıyor.
Peki ya bizde?
İşveren algısı: “Evli erkek = Sorumluluk sahibi ve istikrarlı”
Türkiye'de evli erkeklerin medeni durumlarına göre kazanç farklılığına dair bir veri yok. Ancak bizler biliyoruz ki bakış açısı olarak aile babası olmak işveren tarafında her zaman koruma alanı yaratan bir faktördür.
Türkiye’de birçok işveren, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerde (KOBİ’lerde), evli erkeklerin “ailesi var, sorumluluk taşıyor, kolay kolay işi bırakmaz” düşüncesine dayanır.
Aynı nitelikteki iki adaydan biri evli, diğeri bekar olduğunda; evli olan aday “daha güvenilir” görülüp tercih edilebiliyor. Bu durum da bizde, “marriage premium” (evlilik primi) denen olguyu gerçek kılıyor.
İŞKUR’un 2022 “İşgücü Piyasası Araştırması” raporunda, bazı sektörlerde (özellikle sanayi ve güvenlik hizmetlerinde) “evli erkek” çalışan profilinin daha istenen bir nitelik olarak dile getirilmiş.
Kadınların evlilik ile birlikte değil de ilk çocuktan başlayarak bir annelik cezası yaşadığını biliyoruz.
- Dünya Bankası (2025) – “Motherhood and women’s labor market trajectories in Türkiye”
2006–2023 SILC panel verisiyle Türkiye’de “çocuk cezası”nın (child penalty) anlamlı olduğu, yani ilk çocuk sonrası annelerin işgücüne katılımı/istihdamı ve çalışma saatlerinin düştüğü, kayıt dışılık riskinin arttığı gösteriliyor. Bu, “evlilik primi/cezası”ndan çok annelik etkisinin belirgin olduğuna işaret ediyor.
Annelik sonrası (özellikle ilk çocukla) kadınların istihdam, çalışma saatleri ve kayıtlı çalışmada kayıp yaşadığı net biçimde gösteriliyor → kazanç dinamikleri olumsuz etkilenebiliyor.
Evlilik priminin olası nedenleri
Bu konuda farklı hipotezler öne sürülüyor:
- Beklenti Hipotezi: Erkekler, gelecekte evlenip “koca” rolünü üstleneceklerini düşündükleri için daha fazla çalışıyor, gelirlerini artırıyor olabilir.
- Ters Nedensellik Hipotezi: Erkekler, maddi hedeflerine ulaşmadan evlenmedikleri için, aslında yüksek maaş evliliğin sonucu değil, ön koşulu
- Sahte İlişki Hipotezi: Evlilik ve gelir artışı aynı dönemde (yetişkinliğe geçiş sürecinde) gerçekleştiği için bu iki olgu tesadüfen çakışıyor
ABD’de yürütülen National Longitudinal Survey of Youth (NLSY) araştırması, bu hipotezleri uzun yıllara yayılan veriyle test etti:
- Erkeklerin maaş artışı, evlilikten yıllar önce başlıyor.
- Evlilik gerçekleştiğinde maaş zaten yükselmiş durumda.
- Kadınlarda ise evlilikten kısa süre sonra maaşta düşüş gözlemleniyor (özellikle doğum sonrasında).
- Boşanma öncesinde maaşlarda belirgin bir gerileme yaşanıyor.
Kısacası, evlilikle maaş arasında görülen bu ilişki, nedensel değil, zamansal bir kesişim gibi duruyor.
