EVRİM KÜÇÜK
Dünyada çelik üretiminin geleceği yeniden şekillenirken, hurda metal ticareti de stratejik bir dönüşüm sürecine giriyor. Artan çevre duyarlılığı, yeşil dönüşüm hedefleri ve rekabet baskısıyla, ülkeler hurda ihracatını sınırlamaya başlıyor. Bu eğilim, hurdanın artık serbestçe ticareti yapılan bir emtia olmaktan çıkıp, iç piyasada stratejik bir kaynak haline geldiğini gösteriyor.
Dünyada her 3 ülkeden biri ihracata engel koyacak
Halihazırda 48 ülke demirli hurda ihracatına kısıtlama getirirken, bunların yüzde 38’i doğrudan ihracat yasağı uyguluyor. İki yıl içinde ihracatına bariyer getirecek ülke sayısının 76’ye çıkması bekleniyor. Avrupa Birliği’nin 2027’de yürürlüğe sokacağı Atık Sevkiyatı Tüzüğü ile birlikte, dünyadaki her üç ülkeden biri hurda ihracatına engel koymuş olacak. Bu politikaların temelinde, çelik sektörünün yeşil dönüşümü ve enerji verimliliği hedefleri yatıyor.
AB, sert önlemler almaya hazırlanıyor
GMK Center tarafından yapılan analize göre, özellikle Avrupa’daki çelik üreticileri, yeşil dönüşüm için ihtiyaç duydukları hurdanın, daha yüksek fiyat ödeyen üçüncü ülkelere yönelmesinden şikayetçi. AB, 2027’den itibaren OECD dışı, atık yönetim yeterliliği olmayan ülkelere hurda ihracatını yasaklayacak. Bunun ötesinde, 2025’in üçüncü çeyreğine kadar hurdanın iç piyasada kalmasını sağlamak için ek ticaret önlemleri de gündeme gelebilir.
Avrupa çelik sektörünün karbonsuzlaşma hedefleri doğrultusunda, yeni EAF kapasiteleri devreye giriyor. Mevcut projeksiyonlara göre, 2024’e kıyasla AB’deki EAF kapasitesinin yüzde 60 artması bekleniyor. Hurda, doğrudan indirgenmiş demirle (DRI) birlikte bu tesislerin temel hammaddesi olacak. AB’nin DRI için yeterli doğal kaynağa sahip olmaması, hurdayı daha da vazgeçilmez hale getiriyor.
25 yıl içinde küresel talep %50 artacak
Küresel çelik tüketimine paralel olarak hurda talebinde de ciddi bir artış yaşanıyor. Boston Consulting Group’un projeksiyonlarına göre, 2050 yılına kadar çelik hurdası talebi yüzde 50 artacak. Bu artışın temel nedenleri arasında, elektrik ark ocaklarının (EAF) yaygınlaşması ve metal girdiler içinde hurdanın payının artması bulunuyor. OECD, EAF’lerde hurda kullanımının 2019’daki 360 milyon tondan, 2050’de 820 milyon tona ulaşabileceğini öngörüyor.
Tüketimin lideri Çin ile Hindistan
Hurda tüketiminde öne çıkan ülkeler arasında Çin ve Hindistan başı çekiyor. Çin’de hurda kullanımı 2022’de 215 milyon ton iken, bu miktarın 2030 itibarıyla 350 milyon tona çıkması bekleniyor. Hindistan’da ise 2024’te 34 milyon ton olan hurda tüketiminin 2030’a kadar iki katına çıkması öngörülüyor.
Hurda tedariki giderek yerelleşiyor
Ancak bu artan talebe rağmen hurda arzı aynı hızda büyümüyor. 2023 yılı itibarıyla küresel hurda tüketimi 650 milyon ton civarındayken, bu miktarın yalnızca yüzde 15’i uluslararası ticaret yoluyla karşılandı. Kalan kısım, yerli tedarik ile sağlandı. Önümüzdeki yıllarda hurda ticaretinin daha da yerelleşmesi ve fiyatların bölgesel farklılıklarla şekillenmesi bekleniyor.
HURDA TİCARETİNDE ÖNE ÇIKAN EĞİLİMLER
■ Hurda ihracatına yönelik ticaret kısıtlamalarının sayısı zamanla artacak.
■ Ülkeler, iklim politikalarıyla uyumlu yeni hurda ihracat kısıtlamaları geliştirecek.
■ Hurdanın yerel kullanımı artacak, küresel hurda ticaretinin hacmi azalacak. Hurda artık yaygın bir ihracat ürünü olmayacak.
■ AB’deki hurda tüketimi, karbonsuzlaştırma eğilimi ve CBAM nedeniyle artacak. Diğer ülkeler de hurda tüketimini artıracak.
■ Küresel pazarda hurda bulunabilirliği azalarak küresel hurda fiyatları yükselecek.
■ Yerel pazarlarda hurda fiyatları ticaret kısıtlamaları yoluyla düzenlenecek. Hurda için yerel ve küresel fiyatlar arasındaki farklar kalıcı haline gelecek.
TÜRKİYE, İTHALAT SIRALAMASININ TEPESİNDE!
İhracat ve ithalat rakamlarına bakıldığında, küresel hurda ticaretinin yaklaşık 99 milyon ton ile sabit seyrettiği görülüyor. Bu hacim, son yıllarda çelik üretimindeki artışa paralel bir büyüme göstermedi. Bunun temel nedeni, çelik üreticilerinin önceliği iç pazardaki hurda kaynaklarına vermesi.
Hurdada en büyük 5 ihracatçı, toplam hurdanın yüzde 47’sini sağlarken, en büyük 5 ithalatçı ise bu hacmin yüzde 49’unu alıyor. Türkiye, en büyük hurda ithalatçısı olarak öne çıkıyor ve tedarikini başta AB, ABD, Birleşik Krallık ve Rusya olmak üzere belli ülkelerden sağlıyor.
ABD hem büyük bir ihracatçı hem de ithalatçı; özellikle yüksek kaliteli hurda eksikliğini Kanada’dan tamamlıyor.
Avrupa Birliği, dünyadaki en büyük hurda ihracatçısı konumunda. 2015- 2021 arasında hurda ihracatını ikiye katlayan AB, bugün küresel hurda ticaretinin yaklaşık yüzde 20’sini oluşturuyor.
