ŞEBNEM TURHAN
Tüketici enflasyonu ekimde yüzde 2,55 ile son aylardakinin aksini olumlu bir sürpriz yaptı ve yüzde 2,8 seviyesindeki beklentilerin altında geldi. Yıllık enflasyon eylülde ara verdiği düşüş sürecine yeniden girerek yüzde inerken bu olumlu hava aralık ayında yılın son Para Politikası Kurulu toplantısında Merkez Bankası’nın 100- 150 baz puan daha faiz indiriminin fiyatlanmasına başladı. Bankacılık endeksi enflasyon verisi sonrasında yüzde 3’ün üzerinde yükseliş performansı sergiledi. Merkez Bankası bu haftanın son işlem gününde yılın son enflasyon raporunu açıklayacak, yüzde 29 üst sınırı olan 2025 enflasyon tahminindense 2026 için yüzde 13 belirlenen ara hedefe yönelik açıklamalar önemli olacak.
Piyasalarda önceki iki ayda yaşandığı gibi ekimde de enflasyonun beklentilerin üzerinde gelmesi ve Merkez Bankası’nın hızını azalttığı politika faizi indirim sürecine olumsuz etkide bulunması endişesi ekim verisiyle yerini coşkuya bıraktı. Türkiye İstatistik Kurumu ekim ayına ilişkin enflasyon verisini açıkladı. Tüketici enflasyonu aylık yüzde 2,55, yıllık yüzde 32,87 olurken eylüldeki yüzde 33,29'un altına gelerek ana eğilimde yeniden düşüşe işaret etti. Mal enflasyonu giyimde beklenilen yeni sezon zamlarının etkisiyle aylık yüzde 94 artarak aylık yüzde 1,79 ile ılımlı bir artış gösteren hizmet enflasyonunu üzerinde geldi. Hizmet enflasyonunda önceki aylardaki yüzde 4 seviyesine varan artışlardan ekimde yüzde 1,79'a düşülmesi olumlu karşılanırken kira enflasyonu da yüzde 3,74 ile yine önceki ayların altına indi. Çekirdek enflasyon göstergelerinden B enflasyonu aylık yüzde 2,43 arttı ve yıllık yüzde 32,52 geriledi, C çekirdek enflasyonunda ise aylık yüzde 2,41 artışla yıllıkta yüzde 32,05 seviyesine inildi.
Makarna ve pirinç zamları dikkat çekti
Gıda ve içecek grubu aylık yüzde 3,41 artışla manşet enflasyona 0.83 puan etkide bulunurken eylül ayının aksine işlenmiş gıda enflasyonunda düşüş yaşandı. Ancak taze meyve ve sebzelerde aylık enflasyon yüzde 5,49 ile yüksek seyretti. İşlenmiş gıdada ise aylık enflasyon yüzde 2,51'e geriledi. Patates hariç taze sebzeler ise aylık yüzde 13,77 artışla ekim ayı zam şampiyonları listesine dördüncü sıradan girdi. Makarna yüzde 7,83, pirinç yüzde 6,93 zamlanırken ekim ayında yumurta fiyatlarında artış yüzde 6,5 olarak belirlendi. Tavuk eti ise yüzde 5,47 yükseliş gösterdi.
Giyim ve ayakkabıda kış sezonu aylık yüzde 12,49 zamla açıldı ancak bu yükseliş geçmiş yılların kasım aylarından daha düşük kaldı. Giyim ve ayakkabı grubundaki artışın manşet enflasyona etkisi 0.69 puan olurken ekim ayı zam şampiyonlarının ilk üç sırası da erkek giyim yüzde 15,18, kadın giyim yüzde 13,91, çocuk giyim yüzde 13,83 ile bu grubun oldu. Sezon zamla başlasa da kasımda yaşanacak indirimler bu grubun manşet enflasyona olumlu etkisinin önceki aylarda olduğu gibi devam edeceğinin habercisi.
Yıl sonu enflasyon beklentisi yüzde 32’nin üzerinde
Konut grubunda yüzde 2,66 artışla manşet enflasyon 0.45 puan yukarıya taşındı ekim ayındı. Kirada yüzde 3,74 artış olurken kasımda olası doğalgaz ve elektrik zamları bu grubun önümüzdeki aylarda manşet enflasyona daha olumsuz etkide bulunmasına yol açabilir.
Ulaştırma grubunda yüzde 1,07’lik aylık artış manşet enflasyonu 0.16 puan arttırdı, benzin ve motorin ile otomobil fiyatlarındaki zamlara rağmen uçak ve otobüs biletlerindeki fiyat düşüşleri ulaştırma grubunda aylık artışı dizginledi. Ulaştırma grubunda taksi fiyatlarına yapılan zam etkili oldu.
Piyasa uzmanları enflasyon verisinin borsa endeksleri için olumlu olduğuna dikkat çekerken kasım ayında yüzde 1,8 seviyesinde aralık ayında ise yüzde 1 bandında bir enflasyon beklentisini belirtti. Uzmanlara göre bu seviyeler Merkez Bankası’na indirim için alan açmaya devam etse de yılsonu enflasyonun yüzde 32-32,5 bandında olması bekleniyor. Yıl sonu politika faizi beklentileri de yüzde 38-38,5 seviyelerinde bulunuyor.
Hizmet enflasyonu dezenflasyon sürecini yavaşlatıyor
Gedik Yatırım Baş Ekonomisti Serkan Gönençler enflasyon verisi alt kalemler bazında incelendiğinde genel olarak beklentileriyle uyumlu göründüğünü belirtirken manşet enflasyonda beklentinin altında kalmasını dayanıklı mallar ve diğer temel mallar kalemlerinin sağladığını kaydetti. Gönençler, “Kurdaki stabiliteye bağlı olarak, temel mal enflasyonu yıllık bazda da yüzde 19,2 gibi görece ılımlı bir seviyede seyrediyor. Öte yandan, hizmet enflasyonunun yıllık yüzde 44,4 seviyesinde kalması dezenflasyon sürecini ciddi anlamda yavaşlatıyor. Buna rağmen, aylık bazda yüzde 4,1’den yüzde 1,8’e gerileme her ne kadar mevsimsel olsa da olumlu karşılanabilir” dedi.
■ 2026 VERGİ VE HARÇ ZAMLARI YENİDEN DEĞERLEMEDEN DÜŞÜK YAPILABİLİR
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, sosyal medya hesaplarından, ekim ayı enflasyon verilerine ilişkin paylaşım yaptı. Yıllık enflasyonun ekimde sınırlı da olsa gerilediğine işaret eden Şimşek, 2022 ve 2023 sonunda sırasıyla yüzde 64 ve yüzde 65 gerçekleşen enflasyonun, 2024'te yüzde 44'e ve ekimde yüzde 32,9'a indiğini belirtti. Şimşek, dezenflasyon sürecinde geçici dalgalanmalar yaşanabildiğine dikkati çekerek, şunları kaydetti: "Son dönemde bir yavaşlama gözlense de genel tablo değişmedi. Destekleyici küresel ve yurt içi koşullar sayesinde dezenflasyonun devam etmesini öngörüyoruz. Bütçe imkanları doğrultusunda, 2026 yılı için vergi ve harçlardaki güncellemenin, enflasyon hedeflerini dikkate alarak yeniden değerleme oranından daha düşük oranda yapılması hususu gündemimizde. Kalıcı fiyat istikrarı hedefimiz doğrultusunda politikalarımızı kararlılıkla uyguluyor, enflasyon üzerindeki arz yönlü baskıları azaltacak yapısal adımları atıyoruz."
Bu arada yeniden değerleme oranı ekim ayı enflasyon verisinin ardından yüzde 25,49 olarak belirlendi. Yeniden değerleme oranı (YDO), ÜFE'de 12 aylık ortalamalara göre hesaplanıyor. Normal şartlarda vergi, harç ve cezalar, ehliyet, pasaport, Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV), gelir vergisi gibi birçok kalemde bu oranda zam uygulanması bekleniyordu. YDO için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın kararı bekleniyor.
■ İTO VE TÜİK ENFLASYON MAKASI YENİDEN AÇILDI
TÜİK'in ekim ayı enflasyonunun yüzde 2,55 olarak açıklarken İTO'nun İstanbul için yüzde 3,31 olarak belirlediği ekim ayı enflasyonundan düşük çıktı. Böylece yıllık enflasyonda da İTO TÜİK makası yeniden açılmaya başladı. TÜİK'e göre yıllık enflasyon yüzde 32,87 iken İTO'nun yıllık enflasyonu yüzde 40,84 seviyesinde. Makas 7.97 puana yükseldi. Mayısta bu makas 10.31 ile son dönemin en yüksek seviyesine çıkmışken takip eden aylarda yakınsamaya başlamıştı. En düşük makas ise beklentilerin üzerinde gelen eylül enflasyonunda yaşanmış ve 7.46 puana kadar inmişti. 2024 Mayıs'ında ise İTO TÜİK yıllık enflasyon farkı 1.36 puan ile birbirine en yakın şekilde gerçekleşmişti. İTO verilerinde en dikkati çeken eylül ayında yüzde 3,85 olan Gıda ve Alkolsüz İçecekler harcama grubunda enflasyonun ekim ayında yüzde 4,05 olarak hesaplanması oldu.
