COVID-19 pandemisinin dünyayı ve ülkemizi sardığı ilk dönemlerde alışveriş merkezleri (AVM) “kapatma günleri”nden etkili bir şekilde nasibini alınca şu öngörü ağırlık kazandı:
- Artık AVM dönemi bitti. AVM’ler bir daha pandemi öncesi haline dönemeyecek. AVM’leri dönüştürmek gerekecek. Kimi hastane, kimi eğitim kurumu olabilir. Lokasyonuna göre karar verilecek.
Bu öngörüye şu yaklaşım da eklendi:
- Paylaşımlı ofis binaları yaygınlaşıyor. Pandemi sonrası yeni AVM’ler yerine mevcutların da bir bölümü paylaşımlı ofis binasına dönüştürülebilir.
Pandeminin etkisinin yavaş yavaş azaldığı dönemde bazı AVM’lerin yeniden ciddi canlanma yaşadığı görülünce,“AVM dönemi bitti” yaklaşımında da yumuşama görüldü.
Türkiye’deki yatırımları 700 milyon Euro’yu bulan Esas Gayrimenkul Yönetim Kurulu Başkanı Kazım Köseoğlu, CEO’su Cem Eriç, Yönetim Kurulu Üyeleri Ali Sabancı, Erhan Kamışlı, Çağatay Özdoğru ve COO’su Nevzat Yavan, AVM’lerin geleceği konusuna odaklandı, kafa yordu.
Nevzat Yavan, toplantılarda yaptığı sunumda durumu şöyle ortaya koydu:
- 7’si bizim, kalanında varlık yönetimi, işletme yaptığımız toplam 24 AVM’de varız. Aslında bizim ve yönettiğimiz AVM’lerde doluluklar ortalama yüzde 98.7. Yüzde 100 olanlar da var. Fakat yine de AVM’lerde dönüşüme ihtiyaç olduğu görülüyor.
Dönüşümle ilgili bazı örnekler verdi:
- AVM’lerin içinde artık eğitim merkezleri, doktor muayenehaneleri, dişçiler, göz doktorları, fizyoterapi merkezleri gibi sağlık birimleri de yer almalı. AVM’lerdeki kiralanabilir alanların yüzde 5’i sağlık tarafına ayrılmalı.
Bu yaklaşımla ilgili karşılarına çıkan şu soruyu paylaştı:
- “AVM’de diş kliniği olur mu?” diyorlar…
Cem Eriç, konunun mevzuat tarafını aktardı:
- Ticaret Bakanlığı ile görüştük. Yasal olarak bir engel olmadığını söylediler…
Sağlık Bakanlığı’nda soru işaretleri olduğunun altını çizdi:
- Sağlık Bakanlığı da, “Mağazanın yanında dişçi olur mu?” diye bir yaklaşım içinde.
Geçenlerde Esas Holding’in merkezinde Cem Eriç ve Nevzat Yavan’la buluştuk. AVM’lerdeki mevcut durum ve dönüşüm üzerine konuştuk.
Cem Eriç, dönüşüm için mevzuata işaret etti:
- Sağlık kuruluşlarının AVM’lerde yer alması için mevzuatta bir düzenleme yapılması iyi olur.
Nevzat Yavan, sağlık sektörünün ilgisinin altını çizdi:
- Sağlık sektöründen AVM’lerde yer almaya yönelik müthiş bir talep oluştu.
Yavan, Türkiye’deki AVM stokunun yaş ortalamasını irdeledi:
- AVM sektörü ülkemizde 30 yaşlarında. Yüzde 27’si 15 yaş üstünde. Zaten renovasyon dönemleri gelmiş. Dolayısıyla dönüşüm harcamasına ihtiyaç duyuluyor.
AVM’lerdeki dönüşümle ilgili bir başka formül üzerinde de durdu:
- Bazı AVM’leri teknoparka çevirmek istiyoruz.
AVM’lerde doluluklar iyi bir düzeyde seyretse de adım adım dönüşümün başladığı görülüyor…
Eğitim ve sağlık kuruluşları da AVM’lerin içinde yerini yavaş yavaş alıyor…
AVM’lerden bazılarının teknoparka yer açacağı anlaşılıyor…
12 şehirde hâlâ AVM yok, sektörü büyütecek yolu açmak gerekiyor
ESAS Gayrimenkul CEO’su Cem Eriç, Türkiye’de hâlâ hiç AVM’si olmayan şehirlere dikkat çekti:
- Türkiye’de 12 şehrimizde hâlâ hiç alışveriş merkezi yok. Bu şehirlerimize de AVM’yi götürmeliyiz.
Şu noktanın altını çizdi:
- Sektörümüzde perakendecilerle yaşanan kira tartışmaları çok öne çıkıyor. Kiraları konuşalım, tamam ama en büyük problem sektörün büyümemesi. Sektörü büyütmemiz gerekiyor.
Sektörün büyümesi için kaynağa ihtiyaç olduğunu belirtti:
- Mevcut ortamda finansmana erişim zor. Ayrıca, kredi maliyetleri de yüksek. Dövizle borçlanmak ayrı problem. Çünkü, AVM’lerde kiralar TL ile ödeniyor. Gelirin TL, borcun döviz olması sıkıntı yaratabiliyor.
Esas Gayrimenkul COO’su Nevzat Yavan araya girdi:
- AVM’lere talep var. Yabancılar satıyor ama yerli talipler çıkıyor. İstanbul Bayrampaşa’daki Forum AVM’yi Vahap Küçük aldı. Bankaların elinde de borçlarına karşılık devraldıkları AVM’ler var.
AVM’lerin dönüşümü için karşımızda 4-5 milyar dolarlık bir tablo duruyor
ESAS Gayrimenkul COO’su Nevzat Yavan’a AVM’lerdeki dönüşümün maliyetini sordum, yanıtladı:
- İyi bir dönüşüm operasyonu 10 milyon dolarlık yatırım gerektiriyor.
Esas Gayrimenkul CEO’su Cem Eriç, Türkiye’deki tüm AVM’lerin dönüşümünün yatırım büyüklüğünü hesapladı:
- Önümüzde 4-5 milyar dolarlık bir tablo var.
Yurtdışı gayrimenkul yatırımları 2 milyar Euro’yu aşıyor
ESAS Gayrimenkul CEO’su Cem Eriç’e grubun yurt dışındaki gayrimenkul yatırımlarını sordum, anlattı:
- İngiltere, ABD, Kanada, Almanya ve Benelüx’te gayrimenkul yatırımlarımız var. Toplamı 2 milyar Euro’yu aşıyor.
Gayrimenkulün şu yönüne işaret etti:
- Gayrimenkul likit bir değer. Alması satması kolay.
Esas Holding’in gayrimenkule ilgisi üzerinde durdu:
- Esas Grubu, rahmetli Şevket Bey’den (Sabancı) gelen bir gelenekle gayrimenkulü seviyor.
Esas Gayrimenkul’ün 2009’dan bu yana ticari gayrimenkul yatırımları yaptığını kaydetti:
- Esas Gayrimenkul, yurt içi ve yurt dışındaki projeleriyle toplamda 3 milyar Euro’yu aşan bir yatırım portföyüne sahip.
Türkiye genelinde 7 Burda AVM, 2 ofis binası ve 2 konut projesi hayata geçirdiklerini bildirdi:
- Yönetimini üstlendiğimiz 274 bin metrekare AVM ve 130 bin metrekare ofis alanı ile yılda 38 milyon ziyaretçiyi ağırlıyoruz.
Sürdürülebilir gelecek hedefi doğrultusunda çalışmalarını sürdürdüklerini belirtti:
- Burda AVM’lerimize ait arazilerde kurulan 6 güneş enerjisi santrali ile yüzde 90 oranında yenilenebilir enerji kullanımı sağlıyoruz. 6 GES’in kurulu gücü 13.2 MW düzeyinde bulunuyor.
Esas Gayrimenkul COO’su Nevzat Yavan da şirket çatısı altında faaliyet gösteren Esas Varlık Yönetimini anlattı:
- Esas Varlık Yönetimi, 18 şehirde 24 projede, toplam 1 milyon metrekarenin üzerinde kiralanabilir alanı yönetiyor. Bu alanın 145 bin metrekaresi ofis alanından oluşuyor.
Esas Varlık Yönetiminin portföyünde 2 bin 100’ü aşkın mağazaya ait kira sözleşmelerin yönetiminin gerçekleştiğini irdeledi:
- Söz konusu AVM ve ofislerin yıllık ziyaretçisi 100 milyonu aşıyor.
Dinsel sömürüye karşı laik Türkiye özlemiyle çalıştı
MESLEK hayatının 55 yılını Cumhuriyet Gazetesi’nde geçiren ustamız, yazar Hikmet Çetinkaya’yı son yolculuğuna uğurlamak üzere Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nde (TGC) düzenlenen törende kızı, Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Prof. Bertil Emrah Oder, babasını şöyle anlattı:
- Babam, 55 yılını Cumhuriyet Gazetesi’ne adadı. Onun sayesinde Cumhuriyet bizim de yuvamız oldu.
- Uzun yıllar boyunca ezilenlerin, güçsüzlerin, yoksulların sözünü basına taşıdı.
- Ekonomik, siyasal ve dinsel sömürüye karşı eşit, özgür, laik ve demokratik bir Türkiye’nin özlemi içinde yoğun bir biçimde çalıştı.
- Demokrat ve çileli bir kuşağın aydınları, bilim insanları, sanatçıları, gazetecileri, hak savunucuları bizim de ailemiz oldu.
Hikmet Çetinkaya, gazete yazılarının yanı sıra 36 kitap yazdı. FETÖ’yü ilk deşifre eden gazeteci olarak öne çıktı. Bu alandaki kitapları şöyle:
- Din Baronunun Kazları
- Şeriat Pazarı
- İrticanın Kara Yüzü: Usame Bin Ladin’den Kaplancılara
- Kubilay Olayı ve Tarikat Kampları
- Türkiye’nin Şeytan Üçgeni: Tarikat-Ticaret-Siyaset
- Yobaz ve Hokkabaz
Hikmet Abi’ye Allah’tan rahmet diliyorum…
