İBRAHİM EKİNCİ
İhracatta, sektörel bazda son 10 yılın tablosu dikkat çekici gelişmelere işaret ediyor. Toplam ihracat 2013 yılından 2023’e yüzde 58,4 artışla 255,8 milyar dolara çıktı. Ancak 10 yıllık zaman dilimine rağmen ihracatı eksiye giden 8 sektör var. Bunlardan 4’ünün ihracatı, 2013’te milyar doların üzerindeydi. Dolayısıyla genel ihracat için de önemli sektörlerde ciddi ölçüde kan kaybı olduğunu söylemek mümkün. Bunlar; haberleşme, ses kaydetme cihazları, tütün ve tütün mamulleri, hayvansal bitkisel gübreler tuz kükürt toprak alçı gibi mineraller ile demir çelik sektörü. 10 yıl önceye göre bu sektörlerin ihracatında sırasıyla yüzde 26,2, 12,4, 5,8 ve 3,7 düşüş var.
2013 itibariyle ihracatı milyar dolar altında olan 4 sektörde daha düşüş var. İşlem görmüş bitkisel – hayvansal yağlar ihracatında 10 yıl önceye göre yüzde 91; büro makineleri ihracatında yüzde 41,5 düşüş var. İhracatında düşüş olan diğer iki sektör ise işlenmiş deri ve köseleler ile petrol gazları, doğal gaz ve diğer mamul gazlar. Toplamda 8 sektörde ihracat 2013’e göre eksiye gitmiş. İhracatı artan ancak, artışı, 2013’ten 2023’e toplam ihracat artışının (yüzde 58,4) altında kalan sektör sayısı ise 24. Bunlardan 14’ü milyar dolar üstü ihracat yapan önemli sektörler.
En dramatik tablo 10 yıl önce ihracatı 10 milyar doların üzerinde olan tekstil ile hazır giyimde. Bu sektörlerin ihracatı 10 yıl gibi uzun bir zaman dilimine rağmen sırasıyla sadece yüzde 7,8 ile yüzde 18 artabilmiş. Başka bir ifadeyle tekstildeki ihracat atışı genel artışın 7’de 1’i, hazır giyimde 3’te 1’i düzeyinde kalmış.
41 sektörde ortalama üstü artış
Tüm sektörler bazında 41, 2013 itibariyle milyar dolar üstü ihracat yapan sektörler itibariyle ise 16 sektörün ihracatındaki artış, toplam ihracat artışının (yüzde 58,4) üstünde gerçekleşti. İhracatında yüzde 100 üstü artış olan sektör sayısı 23. En yüksek oranlı artış yüzde 755,3 ile taş kömürü, kok kömürü, biriket kömürü ihracatında gerçekleşti. 2013 itibariyle ihracatı milyar doların üzerinde olan büyük sektörler itibariyle de 7 sektörde ihracat artışı 2013’ten 2023’e yüzde 100’ün üzerinde oldu.
Büyük sektörlerden en yüksek artış yüzde 198,5 ile “ilk şekildeki plastikler”de gerçekleşti. Diğer 6 sektör ise şunlar: Hububat, hububat ürünleri, tıp ve eczacılık ürünleri, başka yerde belirtilmeyen çeşitli mamül eşyalar, diğer genel endüstri makina/cihazların aksamları, demir ihtiva etmeyen madenler, özel işlemler ve mallar, sınıflandırılmamış mallar.
Geçen yıl 15 milyar dolar ve üstü ihracatla lokomotif sayılan sektörlerde, 2013’ten 2023’e ihracat artış oranları şöyle: Giyim eşyası ihracatı yüzde 18, elektrik makineleri – cihazlar – aletler ihracatı yüzde 49,4, petrol ve petrolden elde edilen ürünler ihracatı yüzde 64,9, motorlu kara taşıtlar ihracatında yüzde 73,8.
Milyar dolar üstü ihracat yapan sektör sayısı 30’dan 43’e çıktı
Bu arada, 2013’te milyar dolar üzerinde ihracat yapan sektör sayısı 30’du. Geçen yıl bu sayı 43’e çıktı. 2013’te ihracatı 1 milyar doların altında olan balık, ayakkabı, çay – kahve, şeker ve ürünleri, hayvan gıdaları, et ve et ürünleri gibi 14 sektörün ihracatı da milyar dolar üzerine çıktı.
Eski lokomotiflerin payı geriledi
İhracatın kompozisyonu, başka bir ifade ile öne çıkan, payını artıranlar ile payı düşenler, gerileyenler bakımından tablo, değer bazında ihracat gelişmeleri ile paralellik gösteriyor.
İhracatta payı yüzde 5’in üstünde olan, dolayısıyla ihracatta büyük önem taşıyan lokomotif sektörler itibariyle bakıldığında; 2013’te bu durumda 6 sektör var. 2023’e gelindiğinde bu sektörlerden 4’ünün pay düşüşü yaşadığı görülüyor. En büyük pay kaybı demir çelikte (yüzde 39,2) gözüküyor. Bu sektörü tekstil (%32), giyim eşyası (%25,5), elektrikli makineler, cihazlar (yüzde 5,7) izliyor. 2013’e kıyasla 2023’te toplam ihracat içindeki payında artış olan büyük sektörler ise şöyle: Çeşitli mamul eşyalar (yüzde 36,6), motorlu kara taşıtları (yüzde 9,7) ile petrol ve petrolden elde edilen ürünler (yüzde 4,1)
