EVRİM KÜÇÜK
Grafit, elektrikli araçların (EV) lityum iyon bataryaların en temel bileşenlerinden. Yüksek iletkenlik, performans ve şarj kapasitesi sağlayan anot malzemesi olarak kritik bir rol oynuyor. ABD ile Çin arasındaki ticaret gerginliğinde gizli gündemlerden birini grafit oluşturuyor. Zira grafit üretimi Çin’in tekelinde. ABD “Çin merkezli” tedarik zincirini kırmaya çalışıyor, Afrika yeni tedarik merkezi olarak büyümeye başlıyor.
30 yılda % 1.400 talep artışı Benchmark Mineral Intelligence’ın 2022 raporunda batarya sektörünün ham madde olarak grafiti talebinin 2020 ile 2050 arasında yüzde 1.400’den fazla artacağını öngörülüyor. ABD Jeoloji Araştırma Kurumu, küresel olarak 800 milyon ton geri kazanılabilir grafit rezervi olduğunu tahmin ediyor ancak ABD’nin payı küçük. Buna rağmen, grafit tedariki, diğer batarya minerallerde olduğu gibi Çin’in tekelinde. Çin üretimi, tüm grafit üretiminin yüzde 77’sini ve küresel anot üretiminin yüzde 97’sini oluşturuyor. Bu, Çin’de üretilmeyen grafitin bile neredeyse tamamının işlenmek üzere ülkeye gönderildiği anlamına geliyor.
2032 yılına kadar ABD’de satılan tüm yeni araçların yüzde 56’sının elektrikli olmasını hedefl eyen ABD ve EV pazarı hızlı büyüyen Avrupa ülkeleri Çin’e bağımlılıklarını azalmak isterken, önemli doğal grafit rezervlerine sahip olan Güneydoğu Afrika ülkeleri, alternatif grafit kaynakları olarak çekici görünüyor.
Madagaskar, Tanzanya ve Mozambik öne çıkıyor
2024 yılında Afrika’daki grafit konsantre kapasitesi 1 milyon 132 bin tondu. 2025 yılında bu rakamın 117 bin ton artması bekleniyor. ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu’na göre Madagaskar, Mozambik ve Tanzanya’da önemli grafit rezervleri bulunuyor. Bölgede Syrah Resources, Madagraphite, Volt Resources, NextSource Materials, Walkabout Resources ve Tirupati Graphite’in ilettiği madenler bulunuyor.
Afrika ülkeleri grafit üretiminde önem kazanmaya başlarken, Brezilya, Rusya, Ukrayna, Norveç, Kuzey Kore, Kanada ve Hindistan da grafit üretimi yapılan diğer ülkeler.
Türkiye’de 7 milyon ton rezerv 3 bin ton üretim var
Türkiye, dünyada en büyük grafit rezervi bulunan 10 ülke arasında yer alıyor. Yaklaşık 7 milyon ton grafit rezervimizin olduğu tahmin ediliyor. Ancak yıllık üretimi 3 bin ton civarında. Türkiye’de grafit çalışmaları 1941 yılında başladı. Yapılan araştırmalarda 20’yi aşkın bölgede ekonomik değere yatağın varlığı saptandı. Bu grafit yatakları Kastamonu, Yozgat, Kütahya, Muğla, Adıyaman, İzmir, İstanbul, Aydın ve Artvin’de bulunuyor. Balıkesir, Adıyaman ve Konya civarlarında grafit sahaları bulunuyor. Ancak sahip olunan kaynaklara rağmen, Türkiye küçük çapta üretim yapıyor. Vietnam, Sri Lanka, Türkiye, Meksika, Avusturya, Almanya dünyanın küçük üreticileri arasında bulunuyor.