KOBİler, ekonomilerin dinamik yapısında önemli bir rol oynarken, finansal sürdürülebilirliği zayıf olan “Zombi şirketler” ise ekonomik canlılığı tehdit etmektedir.
Bu yazımda , KOBİ’lerin yapısal özellikleri ile zombi şirketlerin tanımı ve yükseliş nedenleri ele alınmakta; bu iki kavram arasındaki ilişki incelenmektedir.
Ayrıca, zombi şirketlerin KOBİ ekosistemi ve genel ekonomi üzerindeki olumsuz etkileri analiz edilmekte ve politika önerileri sunulmaktadır.
KOBİlerin güncel durumu özetle;
1.Giriş
KOBİ’ler, Türkiye ekonomisi gibi gelişmekte olan ülkelerde istihdamın ve üretimin büyük bölümünü üstlenmektedir.
Ancak son yıllarda finansal destek mekanizmalarının doğru kullanılmaması ve düşük faiz ortamının teşvikiyle “zombi şirket” kavramı gündeme gelmiştir.
Bu şirketler, ekonomik olarak iflas etmiş durumda olmalarına rağmen borçlanma yoluyla ayakta kalmakta ve verimsiz bir şekilde kaynak tüketmektedir.
2.KOBİ’lerin ekonomik ağırlığı
Türkiye’de aktif işletmelerin yaklaşık %99,8’i KOBİ statüsünde.
Dört kişiden biri bu işletmelerde çalışıyor: toplam istihdamın %70–77’si KOBİ’ler tarafından sağlanıyor.
GSYH’ye katkıları da oldukça yüksek: yaklaşık %55’i KOBİ kaynaklı .
Katma değer ve ciro oranları ise sırasıyla %35,5 ve %43,9’ya ulaşmış durumda .
Bölgesel kalkınmada, girişimcilik ve yenilikçilikte kilit rol oynar.
Ancak sınırlı sermaye, teknolojik yetersizlik ve dijitalleşme eksikliği gibi zayıf yönleri de bulunmaktadır.
Bölgesel ve Sosyal Etki
KOBİ’ler büyük şehirlerin yanı sıra Anadolu’nun ücra bölgelerinde de faaliyet göstererek bölgesel kalkınmayı destekliyor, göçü önlüyor ve yerel gelir dengesini artırıyor .
Kadın ve genç girişimcilerin istihdamı ile sosyal kalkınmaya da katkıda bulunuyor; özellikle el sanatları, organik tarım, e-ticaret alanlarında aktifler .
İhracatta Artan Rol
KOBİ’lerin toplam ihracat payı 2024 sonunda %40’a yaklaşmış durumda .
E-fatura, e-defter gibi dijital vergi uygulamaları ile muhasebe süreçleri hızla dijitalleşiyor .
E-ticaret, bulut tabanlı sistemler, CRM ve yapay zeka destekli veri analitiği gibi teknolojiler KOBİ’lerin verimliliğini, müşteri deneyimini ve pazara ulaşım kabiliyetini artırıyor .
Siber güvenlik, çalışan eğitimi ve dijital altyapı kurulumları hâlâ bazı KOBİ’ler için zorluk oluşturuyor .
Ancak sınırlı sermaye, teknolojik yetersizlik ve dijitalleşme eksikliği gibi zayıf yönleri de bulunmaktadır
Yüksek enflasyon, döviz dalgalanmaları ve krediye erişim zorlukları kısa dönemde KOBİ’ler için en öncelikli sorunlar arasında .
Bir önemli gelişimde , KOSGEB’in 2025 itibarıyla toplam 7,6 milyar TL destekle “Küresel Rekabetçilik”, “Kapasite Geliştirme” ve “İstihdamı Koruma” gibi yeni programlar başlattığı, ayrıca yeşil sanayi ve dijitalleşme alanlarına özel hibeler sunduğu açıklamasında görülmekte .
Bankalar ve FinTech’ler aracılığıyla kredi kanalları çeşitleniyor; KGF destek paketleri ve tahsis kolaylıkları KOBİ’lerin finansmana erişimini destekliyor .
2025 yılı itibarıyla yeni teknolojiler, dijitalleşme süreçleri ve kapsamlı devlet destekleri ile bu etki daha da güçleniyor.
Ancak enflasyon, döviz kurlarındaki dalgalanmalar ve dijitalleşme/siber güvenlik alanlarındaki eksikler dikkatle ele alınmalı.
Zombi şirketlerin ekonomiye olumsuz etkileri
Zombi şirketler hem mikro ekonomik dengeyi hem de rekabet ortamını ciddi şekilde bozar.
Bu şirketler, aslında ayakta kalamayacak durumda olmalarına rağmen düşük faizli krediler veya borçla yaşamlarını sürdüren, üretken olmayan işletmelerdir.
Türkiye gibi gelişmekte olan ekonomilerde zombi şirketlerin yaygınlaşması, özellikle KOBİ’ler için ciddi bir tehdit oluşturmaktadır.
- Zombi Şirket Nedir?
3.1 Tanım
Zombi şirketler, faaliyet kârı ile borç faizini bile karşılayamayan, ancak çeşitli yollarla borçlarını çevirebildiği için piyasada varlığını sürdürebilen şirketlerdir.
3.2 Özellikleri
-Sürekli olarak borç yeniden yapılandırması yapar.
-Üretkenliği düşüktür.
-Yenilikçilikten uzaktır.
-Rekabet gücü düşüktür.
3.3 Nedenleri
Uzun süreli düşük faiz politikaları,
Kredi teşviklerinin seçici olmaması,
Kamu desteklerinin yanlış yönlendirilmesi,
Şirket iflaslarının sosyal ve politik maliyetinden kaçınma eğilimi
Zombi Şirketlerin KOBİ’lere Olumsuz Etkileri
- Haksız Rekabet
Zombi şirketler, fiyat kırarak piyasada kalmaya çalışır.
Gerçekçi olmayan bu fiyat politikaları, maliyetlerini dürüstçe yöneten KOBİ’lerin rekabet gücünü zayıflatır.
Sağlıklı işletmeler, kalite odaklı ürün ve hizmet sunmaya çalışırken, zombi firmalar zararına satış yapabilir.
- Kaynak Dağılımında Bozulma
Banka kredileri ve teşvikler, verimsiz zombi şirketlere aktıkça, rekabetçi ve sağlıklı KOBİ’lere yeterli finansman kalmaz.
Sermaye yanlış firmalara gittiği için ekonomik büyüme potansiyeli düşer.
- Tedarik Zincirine Olumsuz Etki
Zombi şirketlerin ödeme sorunları, çalıştıkları KOBİ’leri de olumsuz etkiler.
Tahsilat problemleri, özellikle KOBİ’lerin nakit akışını bozar ve zincirleme iflas riskini artırır.
- İstihdam ve Verimlilik Kaybı
Zombi şirketler, verimlilik artışı sağlayamaz.
Bu durum sektörde verimlilik ortalamasını düşürür.
Rekabet ortamı bozulduğu için KOBİ’lerin büyümesi ve istihdam yaratma kapasitesi sınırlanır.
- Piyasa Mekanizmasının Bozulması
Normalde verimsiz şirketlerin piyasadan çekilmesi gerekirken, zombi şirketler suni şekilde ayakta tutuldukça piyasanın doğal temizlenme süreci engellenir.
Bu durum, KOBİ’lerin yenilik yapma ve yatırım teşviklerini düşürür.
Çözüm Önerileri
Verimsiz firmaların sistem dışına çekilmesi için iflas sürecinin etkin ve hızlı çalışması.
Kredi tahsis mekanizmalarının yeniden düzenlenmesi, riskli şirketlere değil, üretken KOBİ’lere kaynak aktarılması.
Zombi şirketlerin tespiti için finansal denetim sistemlerinin güçlendirilmesi.
KOBİ’lere özel teşvik programlarının artırılması, özellikle dijitalleşme ve ihracat destekleriyle.
Zombi şirketlerin ekonomideki varlığı, KOBİ’lerin gelişimini ve genel ekonomik dinamizmi olumsuz etkilemektedir.
Etkili kamu politikaları, şeffaf finansal denetim mekanizmaları ve yapısal reformlar sayesinde sağlıklı bir KOBİ ekosistemi inşa edilebilir.
Bu süreçte, zombi şirketlerin sistem dışına çıkarılması kaçınılmazdır.
