✔ Sanayi üretimi bu yılı da tam sayarsak yirmi bir yıllık AKP döneminde yılda ortalama yüzde 5.6 arttı. Bu hiç de fena bir oran değil.
✔ Ancak ilk on altı yılda yüzde 6.2 olan yıllık ortalama artış hızı, son beş yılda yüzde 3.9'a düştü.
✔ 2003-2018 dönemi ve 2019-2023 dönemi; Türkiye'de ne değişti?
TÜİK dün sanayi üretimine ilişkin mayıs ayı gerçekleşmesini açıkladı. Oluşan tabloyu kısaca aktaralım...
Mayıs ayındaki üretim takvim etkisinden arındırılmış endekse göre geçen yıla kıyasla yüzde 0.2 gibi önemsiz sayılabilecek bir düzeyde geriledi. Bu, her iki mayıstaki işgünü sayısının eşit olduğu varsayımına dayalı bir hesaplama.
Herhangi bir arındırma işlemine konu olmayan endekse göre ise üretimde düşüş değil yüzde 11.3 gibi önemli bir artış var.
İki endeksin böylesine farklı sonuç vermesi, geçen yılın mayısında Ramazan Bayramı dolayısıyla daha az çalışılması, dolayısıyla daha az üretim yapılmasından kaynaklandı.
Daha önce de kaç kez vurguladım. Mayıs ayı için yüzde 0.2 düşüş de doğrudur, yüzde 11.3 artış da...
Yüzde 0.2 düşüş; “İşgünü sayısı aynı olsaydı üretimdeki değişimin oranı hangi düzeyde oluşurdu” sorusunun yanıtıdır.
Yüzde 11.3 artış ise “İşgünü sayısıyla ilgilenmem, ne kadar üretim yapıldı; kaç adet, kaç ton, kaç metre, ona bakarım” yaklaşımının sonucudur.
Bu endeksler ay bazında böylesine çok farklı sonuçlar verebilir ancak zaman içinde oranlar birbirine yaklaşır. Nitekim bu yılın ilk beş ayında arındırılmamış endekse göre olan üretim geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 0.08, takvim etkisinden arındırılmış endekse göre olan üretim ise yüzde 0.9 azalmıştır.
Mayıs ve ocak-mayıs dönemine ilişkin bu özet bilgiden sonra gelelim üstünde durmak istediğimiz asıl konuya...
Yeni sistem ve sanayi üretimi
TÜİK verilerine göre sanayi üretimi 2003 yılından bu yana olan yirmi yılı aşkın dönemde arındırılmamış endekse dayalı hesaplamaya göre yüzde 214 oranında arttı.
Bu hesaplamayı yaparken sanayi üretiminde aylık endekslerin toplamından yıllık ortalama endekse gittiğimi, 2023’ün ilk beş ayındaki ortalamayı da bu yılın ortalaması kabul ettiğimi belirtmem gerek.
Buna göre toplam sanayi üretiminde 2003-2023 döneminin artış oranı yüzde 214 oldu. Bu oran, sanayi üretimindeki yıllık ortalama artışın yüzde 5.6’ya denk geldiğini gösteriyor. Tabii ki çok daha yüksek oranlar da var, düşük oranlar da, hatta negatif oranlar da; ama ortalama yüzde 5.6.
AKP dönemini ikiye ayırırsak...
Sanayi üretiminde yirmi bir yılın ortalama büyümesi yüzde 5.6 ama AKP’nin bu yirmi bir yılını iki dönemde ele almakta yarar var...
Parlamenter sistemde geçen ilk on altı yıl ve 2023’ü tam sayarak söylüyorum Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde geçen beş yıl.
Aynı parti, siyasi kadrolar özünde aynı; ama bu iki dönemdeki sanayi üretimi çok farklı seyretmiş...
2003-2018 dönemini kapsayan on altı yıldaki sanayi üretimi büyümesi yüzde 160. Yıllık ortalama artış hızı yüzde 6.2.
2019-2023 dönemini kapsayan beş yıldaki sanayi üretimi büyümesi yüzde 21. Yıllık ortalama artış hızı yüzde 3.9.
Yüzde 6.2’den yüzde 3.9’a gerileyen bir sanayi üretimi performansı...
Anlaşılan Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi sanayi üretimine pek yaramamış!
Pandeminin etkisi
Şu gerçeği kabul etmek gerek; son beş yıllık dönemdeki sanayi üretimi performansının düşük kalmasında özellikle 2020 yılında etkisini çok yoğun hissettiren pandeminin de rolü büyük.
Ancak bu olumsuz etkinin 2021’de adeta fazlasıyla telafi edildiğini ve söz konusu yıl yüzde 16.5 gibi rekor bir sanayi üretimi artışı görüldüğünü de belirtelim.
Bir dizi başka etken var
Sanayi üretiminin hızlanmasında ya da yavaşlamasında kuşkusuz bir dizi etken rol oynuyor.
Yurt içi ve yurt dışı talep, üretim maliyetleri, hammadde ve ara mala erişim kolaylık ya da zorluğu, aynı şekilde finansmana erişimde yaşanabilecek sıkıntılar; bir dizi etken söz konusu oluyor.
Ancak bu etkenlerin önemli bir bölümü de uygulanan ekonomi politikasının bir sonucu.
Öyle zaman oluyor, bir de bakmışsınız binilen dal kesilmiş ve ekonomi çıkmaza girmiş...
