✓ Türkiye'de geçici koruma kapsamında yaşayan Suriyelilerin kişi başına gelir hesaplamasında dikkate alınması kararlaştırıldı. Bu düzenleme geriye doğru tüm yılları kapsayacak şekilde yapılacak ve kişi başına gelir verileri revize edilecek.
✓ 2024'te 2,9 milyon olan Suriyelinin hesaba katılması 15 bin 463 dolar olan kişi başına geliri yaklaşık 500 dolar aşağı çekecek.
✓ Ancak GSYH hesaplamasında tutarı artırma olasılığı bulunan diğer revizyonlar, Suriyelilerden kaynaklanacak düşüşü sınırlayabilir.
TÜİK, yılın ikinci çeyreğine ilişkin GSYH gerçekleşmesini bugün açıklayacak. Zaten şu satırları okuduğunuzda TÜİK’in açıklaması muhtemelen gelmiş (saat 10.00) ve Türkiye ekonomisinin ikinci çeyrekte hangi oranda büyüdüğünü öğrenmişsinizdir.
İkinci çeyreğe ilişkin veri tek başına çok da önemli sayılmaz. Rutin bir açıklama bu. Ancak bu açıklamayla birlikte geriye doğru çok köklü bir revizyon yapıldığını göreceğiz.
Bu revizyon kapsamındaki en dikkat çeken düzenleme kişi başına gelirin hesaplanmasındaki değişiklik.
DOĞRU BİR ADIM
TÜİK, şimdiye kadar kişi başına geliri hesaplarken Türkiye’de bulunan yabancıları, özellikle de sayıca çok fazla olan Suriyelileri hesaba katmamakla eleştiriliyordu.
Şimdi o konudaki eksiklik gideriliyor. Artık kişi başına gelir hesaplamasında Suriyeliler de dikkate alınacak.
Göç İdaresi Başkanlığı verilerine göre geçici koruma kapsamındaki Suriyeli sayısı 21 Ağustos itibarıyla 2,5 milyon düzeyinde. Bu durumdaki Suriyeli sayısı geçen yıl 2,9 milyondu ve bir azalma eğilimi var.
Yılın ikinci çeyreğindeki sayıyı 2,6-2,7 milyon olarak varsaymak yanlış olmaz. Dolayısıyla Türkiye nüfusu bir anda 2,6-2,7 milyon artmış görünecek ve kişi başına gelir de buna göre gerileyecek.
500 DOLARLIK DÜŞÜŞ
TÜİK’in geçici verilerine göre 2024 yılındaki kişi başına gelir 15 bin 463 dolar. Bu tutar, 85,5 milyonluk nüfusa göre. Geçici koruma kapsamında 2024'te 2,9 milyon olan Suriyeliler dikkate alındığında nüfus 88,4 milyona ulaşıyor ve buna göre kişi başına gelir de yaklaşık 500 dolar düşerek 14 bin 955 dolara geriliyor.
Kişi başına gelir tabii ki yalnızca 2024 ve sonrası için değişmeyecek. TÜİK tüm GSYH verilerinde revizyona gidiyor ve bu kapsamda Suriyeli nüfusun dikkate alınmasıyla geçmiş yılların verileri de değişecek.
Suriyeli sayısı 2017-2023 döneminde hep 3 milyonun üstündeydi. Dolayısıyla bu yıllardaki kişi başına gelir ilk açıklandığı düzeyin epeyce altına inecek.
NİYE ŞİMDİ?
Aslında TÜİK’in GSYH verilerinde yaptığı revizyon tabii ki yalnızca kişi başına gelir hesaplamasıyla sınırlı değil.
GSYH hesaplamasında hem içerik, hem zaman serisi anlamında bir dizi değişikliğe gidildi. TÜİK’ten bu konuda geçen hafta sonu yapılan açıklamada şöyle denildi:
“Ulusal hesaplar sisteminde dünya genelinde beş-yedi yılda bir yapılan ana revizyonlar, ekonomik ve sosyal alanlarda ortaya çıkan yeni koşullar doğrultusunda hesaplamalara ilişkin kapsam ve yöntem değişikliğine gidilmesi ile gerçekleştirilmektedir. Ana revizyon çalışmaları, metodolojik değişiklikleri sisteme dahil etmenin yanı sıra yeni veya güncellenmiş veri kaynaklarını sisteme dahil ederek istatistiki iyileştirmenin yapılabilmesi için bir fırsat olarak değerlendirilir.”
Böylece “Suriyeliler hesaplamaya niye şimdi dahil ediliyor” sorusu da yanıtını bulmuş oldu. GSYH hesaplamasında adeta durup dururken “Hadi Suriyelileri de kişi başına gelir hesaplamasına dahil edelim” ya da “Şöyle bir değişiklik yapalım” diye hareket edilmiyor.
Ulusal hesaplarda Avrupa Birliği ülkeleriyle uyumlu bir şekilde beş-yedi yılda bir ana revizyona gidiliyor. İşte bu çerçevede de kamuoyunda hep tartışma konusu olan Suriyelilerin de kişi başına gelir hesabında dikkate alınması gerektiği yolundaki yaklaşım karşılığını bulmuş oluyor.
1998’DEN 1995’E ÇEKİLDİ
GSYH hesaplamasında çeyreklik ve yıllık bazda şimdiye kadar 1998’den başlayarak yapılan hesaplamalar 1995 yılına geri çekildi.
Yapılan değişiklikle GSYH kapsamı da bir anlamda yenilendi.
Örneğin kendi hesabına elektrik üretimi, kendi konutunun büyük tamir ve bakımı gibi işlemlerin hesaba girmesi, gözlenemeyen ekonomi hesabının geliştirilmesi gibi kalemler yeniden hesaplanarak detaylandırıldı.
Bu çalışmalar daha önce açıklanmış GSYH verilerinde bir artış sonucu doğurabilir, bunu veriler açıklandığında göreceğiz. Dolayısıyla bu artışla büyüyecek olan GSYH, Suriyelilerin hesaba katılmasıyla kişi başına gelirde ortaya çıkacak küçülmeyi bir miktar aşağı çekebilir.
