Sanayi üretimi tatsız; doğal olarak sanayici keyifsiz! Zaman zaman bazı göstergeler sanki olumlu yönde bir gidişat varmış, en azından büyük bir sorun yaşanmıyormuş gibi bir görüntü verse de durum hiç parlak değil!
TÜİK dün ekim ayının sanayi üretim verilerini açıkladı. Bu verilerde iki değişim oranına, bir de üretim düzeyine bakmak gerekiyor.
Değişim oranlarından ilki takvim etkisinden arındırılmış yıllık değişim. Bardağın aslında dibinde kalmış dolu kısmı görmek isteyenler için üretim artıyor. Ekimde geçen yılın aynı ayına göre yüzde 2,2 artış var. Ama bu oran mart ayından bu yana olan dönemin, yani son sekiz ayın en düşük oranı. Hele hele yıllık değişim haziranda yüzde 8,4’e çıktıktan sonra arada küçük bir dalgalanma olsa da yön hep aşağı doğru.
Bir diğer oran mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış bir önceki aya göre olan değişim. Bu oran dalgalı bir seyir izliyor ama bu yıl ocak ve şubattan sonra ikinci kez eylül ve ekimde üst üste gerileme gösterdi. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretimi eylülde yüzde 2,1 gerilemişti, ekimdeki gerilemenin oranı da yüzde 0,8 oldu.
Bakılması gereken üçüncü ve belki de en önemli gösterge ise üretimin geldiği, gelebildiği düzey. TÜİK sanayi üretiminde baz yılını 2021 olarak alıyor. Yani 2021 yılının ortalamasındaki üretim 100 birim kabul ediliyor. 2021 yılı ortalamasında 100 birim üretim yapan Türkiye takvim etkisinden arındırılmış veriye göre aradan geçen dört buçuk yılı aşkın sürede, bu yılın ekiminde ne kadar üretim yapmış; yalnızca 110,4 birim. Bu yılın ilk on ayındaki ortalama üretim ise daha da düşük; 109,5 birim. 2025 tamamlandığında yıllık ortalama üretimin 110’a çıkacağını varsayabiliriz, çünkü üretim yılın son aylarında yüksek olur, şu durumda 2021’den 2025’e dört yıldaki üretim artışı yalnızca yüzde 10! Dört yılda yüzde 10 demek, yıllık ortalama yüzde 2,4 artış demek.
Geçenlerde GSYH’deki ana sektörlerin; tarım, sanayi ve hizmetlerin otuz yıllık paylarına değinildiği bir yazı yazılmış ve o yazıda tarım ve sanayinin payının nasıl gerilediğine dikkat çekilmişti. O yazıya, “Gelişmiş ülkelerde de oranlar böyle, hizmetlerin payı yüksek, dolayısıyla bu normal bir gelişme” diye itirazlar gelmişti. Ama şu biraz göz ardı ediliyordu; hizmetlerin payını çok yukarı çekmiş ülkeler genellikle gelişmiş ülkelerdi ve onlar zaten sanayide belli bir düzeye yıllar önce gelmiş, artık bir anlamda kompozisyon değiştirme aşamasına ulaşmışlardı. Türkiye ise gelişmiş bir ülke değil ki… Daha sanayide alınması gereken çok yol var. Nitekim son veriler de bunu gösteriyor.
Tekstilde dramatik düşüş
Toplam sanayi üretiminde 2021 ortalamasında 100 birim olan üretim bu yılın ekiminde 110,4’e çıktı, bunu biraz önce belirtildi. Ama imalat sanayinde iki sektör var ki, durum gerçekten “şöyle böyle”nin ötesinde çok kötü görünüyor.
Bu sektörlerin ilki tekstil. Tekstilde 2021’de 100 olan üretim düzeyi bu ekimde 79’a indi. Yani tekstil sektörü 2021’de 5 olan üretimini bu yıl ekimde 4’e indirmiş, indirmek zorunda kalmış. Üretim artmak bir yana dört yılda beşte bir oranında gerilemiş.
Bir diğer sektör giyim eşyası sektörü. Bu sektörde işler tekstile kıyasla görece daha iyiymiş gibi görünüyor. Giyim eşyasında üretim endeksi bu yıl ekimde 96 oldu. Baz yılına göre çok büyük gerileme yok; tamam ama bir ara ulaşılan düzeyle kıyaslandığında üretimdeki gerileme çok büyük oranlara ulaşıyor.
Giyim eşyası sektöründe ekim ayındaki üretim geçen yılın tam yüzde 22 altında. Üretim eylülde de yine yıllık bazda yüzde 23 azalmıştı.
Yüksek teknoloji ürünler
Yıllık bazda bakınca şunu söylemek mümkün:
“Ne varsa yüksek teknolojili ürünlerde var.”
Yüksek teknolojili ürünler üretiminde ekimde geçen yıla göre yüzde 27,5 artış kaydedildi ve bu alt grup yıllık artışa 1,5 puanlık katkı verdi. Yıllık artış toplamda zaten yüzde 2,2 olmuştu, bunun 1,5 puanı yalnızca yüksek teknolojili ürünlerden geldi.
Ancak yüksek teknolojili ürünlerin üretiminde eylül ayına göre yüzde 7,8 gerileme oldu. Bu gerileme de aylıkta yüzde 0,8 olan gerilemede önemli bir etken. Toplamdaki yüzde 0,8’lik gerilemenin 0,5 puanı yüksek teknolojili ürünlerden kaynaklandı.
