MEHMET ALTAY YEGİN - Uluslararası Yetkilendirilmiş Yükümlü (AEO) Derneği Yönetim Kurulu Başkanı
Yetkilendirilmiş Yükümlü (AEO) statüsüne ilişkin mevzuatın tavsiye, düzenleme ve karar mercii Dünya Gümrük Örgütü (WCO) olduğunu daha önceki yazılarımızda belirtmiştik. Dünya Gümrük Örgütü (WCO), Dünya Ticaret Örgütü (WTO) ve Uluslararası Ticaret Odası (ICC) 13 Kasım tarihinde, AEO sisteminin geliştirilmesi amacıyla ortak bir rapor yayımladı.
Rapor, KOBİ'lerin Yetkilendirilmiş Yükümlü (AEO) programlarına entegrasyonunu ele almakta ve gümrük idarelerini, küresel ekonominin bel kemiği olan KOBİ'lerin küresel pazarlara erişimini sağlamak ve ticaretin kolaylaştırılmasından faydalanmalarını temin etmek için önlerindeki engellerin kaldırılması yönünde çaba sarf edilmesi gerektiğini belirtmektedir.
KOBİ'lerin Yetkilendirilmiş Yükümlü (AEO) programlarına entegrasyonunu ele alan rapor, gümrük idarelerinin küresel ekonominin bel kemiği olan KOBİ'lerin küresel pazarlara erişimini sağlamak ve ticaretin kolaylaştırılmasından faydalanmaları yönünde AEO statüsü teminindeki güçlüklerin azaltılması ve bürokratik engellerin kaldırması yönünde gayret göstermesi çağrısında bulundu.
Rapor, ticareti kolaylaştırmanın geleceğinin kamu-özel sektör iş birliklerinin başarısına bağlı olduğu ve bu iş birliğinin tüm ekonomik işletmeleri, özellikle de KOBİ'leri kapsaması gerektiği ana fikri üzerine inşa ediliyor.
Raporda dikkat çeken ve dünya genelindeki KOBİ'lerin istatistiksel bilgilerini paylaşmak gerekirse:
- KOBİ'ler dünya çapındaki işletmelerin yaklaşık %90'ını oluşturmakta ve istihdamın %50'den fazlası bu işletmeler tarafından sağlanmaktadır.
- Gelişmekte olan piyasalarda KOBİ’ler GSYİH'nın %40'ını üretmektedir.
- Gelişmiş ekonomilerde, KOBİ'ler ihracatın %36'sını ve ithalatın %41'ini gerçekleştirmektedir.
Raporda gerçekleştirilen araştırma ve anket sonuçlarına istinaden, KOBİ'lerin YYS programlarına girmesini engelleyen zorluklar, bilgi ve farkındalık eksikliği, başvuru süreci ve uyum zorluğu, kaynak ve kapasite kısıtlamaları, algılanan maliyet-fayda dengesizliği, gümrük içinde kapasite eksikliği olduğu belirtilmiştir.
Raporda, KOBİ’lerin sisteme dahil olabilmesi için uyumlu firmaları belirlemek ve onları başvurmaya davet etmek için dahili bir çalışma grubu oluşturmak, çevrimiçi kağıtsız başvuru sürecini kullanmak, mevzuata çevrimiçi erişim ve gümrük memurlarıyla doğrudan soru-cevap imkanını sağlamak, akıllı eğitim sistemini başlatmak, başvuru evraklarını azaltmak, mali tablolar ile ilgili beyan edilen rapor gerekliliklerinin kaldırmak ve yerine finansal uygunluk belgesini kabul etmek önerilmiştir.
Dünya konjonktürü dışında, TÜİK 2023 KOBİ İstatistikleri ‘ne bakıldığında, sanayi ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren 3 milyon 713 bin firma KOBİ sınıfına girmektedir. Ekonomik faaliyetlerin istatistiki sınıflamasına göre, 2023 yılında KOBİ'lerin %36,1'i toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı sektöründe faaliyet gösterirken, %15,2'si ulaştırma ve depolama sektöründe, %12,3'ü ise imalat sanayi sektöründe faaliyet göstermiştir. Ayrıca, toplam ihracatın %35'i ve ithalatın %20'si KOBİ'ler tarafından gerçekleştirilmiştir.
Bu bağlamda, KOBİ'lerin Yetkilendirilmiş Yükümlü (YYS) programlarına entegrasyonunu yalnızca bir ekonomik adalet meselesi değil, aynı zamanda kapsamlı tedarik zinciri güvenliği için de bir zorunluluk olduğu açıktır. YYS'nin geleceğinin ise, dünyanın en küçük ancak en fazla sayıdaki ticari aktörünün daha az kısıtlamalarla yeteneklerini daha fazla ortaya çıkardığı, ortaklık temelli bir modelde yattığı düşünülmektedir.
Sonuç olarak, yayımlanan bu ortak rapor, ancak etkili bir tedarik zinciri güvenliği ve tüm ekonomik aktörlerin katılımıyla anlam kazanacaktır. Katı ve sermaye yoğun gereklilikler nedeniyle KOBİ'lerin sistem dışında bırakılması ise ekonomik büyümeyi engellemeye devam edecektir. Bu bakımdan, Ticaret Bakanlığı'nın bu raporu bir yol gösterici olarak benimseyerek, ya YYS-II statüsünde değişikliğe gitmesi ya da küçük işletmeleri de kapsayacak yeni bir YYS-K modeli ile ortaklık temelli kapsayıcı bir uyum modeline geçmesi uygun olacaktır.
