İstanbul Ticaret Odası 2024 yılı başından itibaren tüketici fiyat endeksi hesaplamaya başladı. Bu endeks tabii ki yalnızca İstanbul’daki durumu yansıtıyor, tabii ki TÜİK’in TÜFE’si ile kapsam ve ağırlıklar itibarıyla bire bir aynı değil. Ama İTO’nun bu yeni endeksi TÜİK’in hesapladığı TÜFE’nin bir anlamda “tartıya çıkarılmasını” kolaylaştırdı. İTO’nun başka endeksleri de var ama onlar hem madde kapsam ve ağırlıkları, hem de baz yılları itibarıyla TÜFE ile kıyaslanmaktan epeyce uzak.
Şimdi artık elimizde birbirine yakın sonuçlar veren, daha doğrusu vermesi gereken iki tüketici fiyat endeksi var. Biraz önce de belirttiğim gibi bu endeksler madde kapsam ve ağırlıklarının belli ölçülerde farklı olması yüzünden her ay aynı sonucu vermeyebilir, vermiyor da zaten. Ama orta vadedeki eğilimin aynı olması, arada kayda değer bir makas oluşmaması beklenir.
Yüzde 75’e yüzde 90!
İTO’nun endeksi Ocak 2024’ten itibaren açıklanmaya başlandı. Bu yılın eylül ayındaki yüzde 3,19’luk artışı şimdilik bir kenara koyup Ocak 2024’ten Ağustos 2025’e kadar geçen döneme bakalım.
Bu yirmi aylık dönemde İTO’nun TÜFE’sinde toplam yüzde 90’lık artış kaydedildi.
Ama bu dönemde TÜİK’in TÜFE’sindeki artış yüzde 75’te kaldı.
Arada 15 puanlık fark var. Bu fark nereden kaynaklandı?
Eylül ayındaki yüzde 3,19 artışla birlikte İTO’nun endeksinde Ocak 2024’ten bu yana oluşan toplam artış (yirmi bir aydaki artış) yüzde 96’ya ulaştı.
TÜİK yarın yüzde 2,5 dolayında bir oran açıkladığı takdirde iki endeksin ortaya koyduğu yirmi bir aylık artışlar arasındaki makas daha da açılacak.
Peki yine soralım; bu fark nereden kaynaklanıyor?
İTO’nun hesapladığı oran, fiyatlar İstanbul’da daha hızlı artıyor da o yüzden mi yüksek çıkıyor?
Yoksa TÜİK mi daha düşük oran hesaplıyor?
Bu iki orandan biri, hadi yanlış demeyelim de pek doğru değil; ama hangisi?
Farklı oranlara başka bir örnek
Yazımda bir tablo ve grafiğe yer verdim. Tablonun ilk bölümü 2024’ün ocak ayından bu yana iki endekste kaydedilen aylık artışları gösteriyor. İkinci bölümde ise Ocak 2024’ten itibaren her iki endekste oluşan yıllık artışlar yer alıyor. Yıllık artışların seyrini grafikte izlemek de mümkün.
2024’ün ilk dört ayında iki endeks arasında belirgin bir yıllık artış farkı var. Mayıs 2024’te yıllık oranlar neredeyse eşitleniyor, haziran da öyle geçiyor ve sonra fark açılmaya başlıyor.
İki endeksin verisi bulunan son ay Ağustos 2025 ve yıllık artışlar arasında yaklaşık 9 puanlık bir fark var.
Sekiz aylık artışlar da TÜİK’te yüzde 21,50, İTO’da yüzde 26,07 ve arada 4,5 puan fark bulunuyor.
Biraz önce sorduğum soruyu tekrarlayacağım:
İTO’nun hesapladığı oran, fiyatlar İstanbul’da daha hızlı artıyor da o yüzden mi yüksek çıkıyor?
Yoksa TÜİK mi daha düşük oran hesaplıyor?
TCMB hedefini “yakalayacak”!
TÜİK’in eylül ayı enflasyon oranını yarın öğreneceğiz. Kamuoyundaki tahminlerin yüzde 2,5 dolayında oluştuğunu biliyoruz. Her ne kadar yüzde 3’ün altında bir oran pek mümkün görünmüyorsa da, geçen yılın eylülündeki yüzde 2,97’nin üstünde bir oran açıklanacağına pek ihtimal verilmiyor.
Yüzde 2,97’nin üstünde bir oran demek, yıllık oranın yeniden artışa geçmesi, bu da dezeneflasyon sürecinin sekteye uğraması demek.
Ağustos sonunda oluşan yüzde 21,50’lik artış, Merkez Bankası’nın yıl sonu için öngördüğü yüzde 24’lük hedefi eylülde “yakalayacağının” da işareti. Eğer TÜİK eylül artışını yüzde 2,06 açıklarsa dokuz aylık artış yüzde 24’ü bulacak.
Merkez Bankası’nın 2025 için “enflasyon hedefi” yüzde 24, “enflasyon tahmini” yüzde 25-29 aralığındaydı. Şimdi tutup “Böyle saçmalık olur mu” demeyin, zamanında bu çok tartışıldı, ben yalnızca oranları bir kez daha hatırlatayım dedim. Tahminden düşük hedef konusu şöyle izah edilmeye çalışılmıştı:
“Bakın Merkez Bankası hedefini değiştirmeyerek enflasyona karşı ne kadar kararlı olduğunu göstermek istiyor!”
