1983 yılında Alman Lisesi’ni bitiren Hasan Tahsin Çelebican, İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) İnşaat Mühendisliğinden mezun olduktan sonra lisansüstü eğitimini İstanbul Üniversitesi’nde işletme dalında tamamladı.
Babası Gürhan Çelebican’ın yönetiminde bulunduğu Enka İnşaat’ta çalışmaya başladı. Babası, üniversite yıllarında onu Suudi Arabistan’a, New York’a deneyim kazanması için göndermişti. New York’ta 30 gün kadar gece çalışmıştı.
Enka İnşaat’ta kısa süreli çalışmasının ardından babasının kapısını çaldı:
- Enka’dan ayrılıp kendi şirketimi kurmayı düşünüyorum.
Babası Enka’nın kurucusu Şarık Tara’yı adres gösterdi:
- Şarık’a sor…
Hasan Tahsin Çelebican, ayrılıp şirket kurma düşüncesini Şarık Tara’ya da açtı. Tara, itiraz etmedi, yol gösterdi:
- Git şirketini yan odada kur. Ancak, bizden sana taşeronluk vermemizi bekleme.
Bunun üzerine o dönemki Enka şirketlerinden Pimaş’ın ürettiği Pimapen işine yoğunlaştı. Piyasadan siparişler alıp Pimaş’a profiller ürettirdi. İşi biraz büyüttükten sonra inşaata dönmeyi kararlaştırdı. İller Bankası ihalelerine girip projeler üstlendi.
Derken ANAP’ın kurucusu Turgut Özal, Şarık Tara’ya Gürhan Çelebican’ı milletvekili adayı yapma planını bildirdi. Tara karşı çıksa da Özal ısrar etti:
- Gürhan bana lazım…
Hasan Tahsin Çelebican, babasının milletvekili olduğu dönemde ANAP hükümetlerinin bakanlarından Safa Giray’ın oğluyla inşaat işinde ortak oldu. Safa Giray ve Gürhan Çelebican, oğullarına yasak koydu:
- Kamu ihalelerine girmek yok…
Bunun üzerine iki ortak yurt dışına yöneldi. Afganistan, Pakistan, Irak, Rusya, Beyaz Rusya’da projeler üstlendi. Hasan Tahsin Çelebican, bir yandan da fuarları dolaşıp inşaat malzemesi araştırmaları yaptı. Bu araştırmaların ardından Alman “Klaus Park Sistemleri”ni Türkiye’ye getirdi. İlkini İstinye Park konutlarının altına kurdu. Yarı otomatik sistemler İstinye Park konutlarının altına 750 araç kapasiteli otopark oluşturdu.
Otopark işini yaparken, “Kent Lokal Araç Ulaşım Sistemleri” adlı şirketi kurdu. Dünyanın çeşitli noktalarındaki fuarları gezmeyi sürdürdü.
Geçen yaz Bodrum’da konakladığı yerde iskelede güneşlenirken çevresindekiler orman yangınları üzerine konuşmaya başladı. Bir yandan onlara kulak kabartırken, diğer taraftan tabletini açtı, dünyada orman yangınlarıyla mücadele örneklerini inceledi.
Orman yangınlarını kamerayla erken aşamada saptayan sistemleri gördü. Bazıları daha alev yükselmeden, ilk duman aşamasında yangını fark ediyor, müdahale için erken uyarıyı devreye alıyordu.
Bu araştırmaları sırasında orman yangınlarıyla mücadeleye odaklanmış bir start-up gördü:
- Dryad (Yunan mitolojisinde Ağaç Perisi)
“Dryad”in orman yangınlarını çok erken aşamada saptayabildiğini anlayınca sistemi kuranlarla irtibata geçti. Geçen yıl Ekim ayında Berlin’e gitti, sistemin testlerini yerinde izledi. İkna olunca hemen “Dryad”in Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan haklarını devraldı. Afrika ülkeleri için de sözlü ön anlaşmaya vardı.
Önder Barlas, geçenlerde Hakan Güldağ ve beni Can İnşaat ve Kent Dryad Yönetim Kurulu Başkanı Hasan Tahsin Çelebican’la buluşturdu. Önce kendi öyküsünü, sonra da “Dryad”i konuştuk. Çantasından “Dryad”in ormanda ağaçlara asılan sensörünü çıkardı:
- Her 2-4 hektar alana bir cihaz yetiyor. Bu sensör bir anlamda kokluyor, ormandaki gaz değerini ölçüyor, değişimi anlıyor. Ormancının ekranına uyarı sinyali gönderiyor. Dolayısıyla çok çok erken aşamada yangını durdurma şansı yakalanıyor.
Sensörün nerede üretildiğini sorduk, anlattı:
- Şu anda Almanya’da üretiliyor. Haftalık üretim kapasitesi 5 bin sensör düzeyinde.
Sensörlerin kullanıldığı ülkeleri merak ettik, paylaştı:
- Avustralya, Yeni Zelanda, Brezilya, Endonezya ve Tayland'da kullanılıyor. Şu anda en çok satış Tayland’da gerçekleşiyor. Başka ülkelere de hızla yayılıyor.
“Dryad” örneği, yapay zeka destekli sensörlerin orman yangınlarını erken aşamada engelleme sistemlerinin yaygınlaşmaya başladığını gösteriyor…
Dünyadaki bu tür sistemleri hızlıca inceleyip, ormanlarımızı yangınlardan “erken uyarı”yla korumakta yarar var…
Enerjisini güneşten alıyor
KENT Dryad Yönetim Kurulu Başkanı Hasan Tahsin Çelebican, sistemin nasıl çalıştığını şöyle anlattı:
- Ağaçlara zarar vermeden belirli aralıklarla yerleştirilen Dryad sensörlerinin içinde bir gaz sensörü bulunuyor. Bu sensör, yangının başlangıcında ortaya çıkan kimyasal değişiklikleri (gaz bileşenleri) tespit ederek henüz alev oluşmadan erken uyarı veriyor.
Sensörlerden ulaşan verilerin anlık online izlenebildiğini belirtti:
- Sensörlerden alınan veriler hızla komuta merkezine, ormancıların ekranına iletiliyor. Yangının çıktığı yer nokta atışı tespit edilebiliyor.
Dryad sensörlerinin ömrünün 10-15 yıl olduğunu iddia etti:
- Dryad’de pil kullanımı söz konusu değil. Cihazlar tamamen güneş enerjisiyle çalışıyor. Bakım gerektirmeyecek şekilde tasarlanmış bulunuyor.
Dryad’i geliştirenlerin pillerle ilgili yorumunu aktardı:
- Pillerin yüksek sıcaklıkta tutuşma, yangını tetikleme riskini düşündük. Dryad’i güneş enerjili olarak geliştirdik.
Dryad’in ormanlar için yatırım maliyetini sorduk, şu hesabı ortaya koydu:
- 2 milyon hektarlık bir alan için 150-200 milyon Euro’luk sensör ve diğer aksamları için yatırım gerektiriyor.
Kaçak ağaç keseni, kaçak avlananı yakalıyor, ormanda kaybolanı buluyor
KENT Dryad Yönetim Kurulu Başkanı Hasan Çelebican, “Dryad” sensörleri ve bağlantılı sistemlerin diğer kullanım alanlarını şöyle sıraladı:
- Ormandaki sesleri izlemeye alan sensör, kaçak ağaç kesiminin saptanmasına yardımcı olabiliyor.
- Yine sesleri izleyen sensör, kaçak avlanmanın önüne geçilmesini sağlayabiliyor.
- Ayrıca, ormanda yoğun sis bastırdığında kaybolanların bulunması konusunda da etkili olabiliyor.
Toprağı izleyen sensör de geliyor
KENT Dryad Yönetim Kurulu Başkanı Hasan Çelebican, Dryad’i geliştiren ekibin üzerinde çalıştığı yeni sistemleri paylaştı:
- Üzerinde çalışılan yeni nesil sensörler, yerleştirildikleri alandaki toprak yapısını, nem oranını, mevsimsel değişimleri ve uzun vadeli çevresel göstergeleri analiz edebilecek.
- Bu veriler sayesinde ekim için uygun zaman, hangi ürünün ekilmesinin en verimli sonuç sağlayacağı ve hasat döneminin planlanmasına yardımcı olabilecek.
Bu gelişmeleri şöyle yorumladı:
- Dryad sadece yangınlara değil, sürdürülebilir orman ve arazi yönetimine de katkı sağlayan bir sistem ortaya çıkaracak.
Tayland’da en çok ordu alıyor
KENT Dryad Yönetim Kurulu Başkanı Hasan Çelebican, sistemin dünyadaki hedef alıcıları üzerinde durdu:
- Orman Bakanlıkları, orman müdürlükleri, belediyeler, özel orman ve koru sahipleri, orman içinde hat geçiren enerji şirketleri, orman kenarındaki işletmeler, dağ otelleri, orman kenarı turizm tesisleri, üniversiteler, ağaç ve orman ürünleriyle ilgilenen işletmeler.
Bu noktada sözü Tayland’a taşıdı:
- Tayland’da Dryad’in önde gelen alıcısı ordu, yani silahlı kuvvetler. Dryad’la sınırda kurulan sistem sayesinde ülkeye kaçak yollardan girmeye çalışanlar anında saptanıp yakalanabiliyor.
