TÜİK’in cuma günü açıklayacağı eylül ayı enflasyonuna ilişkin tahminler genellikle yüzde 2,50 dolayında yoğunlaşıyor. Merkez Bankası’nın piyasa katılımcıları anketinde ortaya konulan tahmin de yüzde 2,25.
Ama acaba bu tahminler yapılırken, “dezenflasyonun devamı için gerekli aylık oranın ne olması gerektiği” de dikkate alınıyor mu? Sanki!
Sanki; çünkü tahminlerde 2,97’ye ulaşan oran neredeyse hiç yok.
2,97 önemli; çünkü eylül artışı bu düzeyi aşarsa “dezenflasyon süreci kesintiye uğrayacak” ve yıllık enflasyon yeniden artış gösterecek.
Çünkü geçen yılın eylülündeki TÜFE artışı yüzde 2,97 düzeyindeydi ve bu eylülde 2,98’lik bir artış yaşanması bile yıllık oranın yeniden yükselmesi demek.
Böyle bir durumda “Bakın enflasyon düşüyor” diye “Hızla tek haneye gidiyoruz” diye nasıl açıklama üstüne açıklama yapılacak?
Yine böyle bir durumda Merkez Bankası faiz indirimine nasıl devam edebilecek? Kim bilir, böyle bir durum Merkez Bankası’nın belki de işine gelecek; Merkez üzerindeki faiz indir baskısını daha az hissedecek.
2,97’nin ötesi tehlikeli bölge!
Eylül enflasyonuna ilişkin tahminler dile getirilirken kırmızı çizginin geçtiği 2,97’nin dikkate alındığı aşikâr.
Ama eylül enflasyonu normal gidişle 3’ü zorlar, hatta 3’e sığmaz gibi görünüyor.
Ne var ki o kırmızı çizgi yok mu, o kırmızı çizgi!
Kimse eylül ayında 2,97’nin üstünde bir oran açıklanabileceğine ihtimal vermiyor.
Ben de vermiyorum. Açıklanacak oranın 2,97’nin altında kalacağını düşünüyorum. Ama olması gereken orana ilişkin tahminimi de yazmak durumundayım.
Hangi kalemler?
TÜFE kapsamında 7’li kod bazında detaylandırılan 400’ün üzerinde mal ve hizmet bulunuyor. TÜİK bu mal ve hizmetleri 5’li kodda 143’e indirip grupluyor.
İşte bu 5’li koddaki 143 kalemin yalnızca 7’sinden, evet yalnızca 7’sinden eylül enflasyonuna gelecek etki yaklaşık 1,28 puan.
Bu kalemlerin TÜFE’deki ağırlıkları, eylül için hesaplanan ortalama artış ve bu artışlardan TÜFE’ye muhtemel yansıma şöyle:
- Kira: TÜFE’de kiranın ağırlığı yüzde 6,8. Kira, bu ağırlıkla tek başına en büyük ağırlığa sahip kalem. Eylüldeki zam oranı yüzde 4,5 dolayında hesaplanıyor. Kiradan eylül TÜFE’sine gelecek etki 0,31 puan. (Eylül 2024 artışı yüzde 7,62.)
- Dizel otomobil: Ağırlığı yüzde 0,65 olan dizel otomobillere, tüm otomobil kategorisinde dikkate aldığım ölçüde yaklaşık yüzde 3 zam geldi. TÜFE’ye yansıma ağırlığının düşük olmasından dolayı çok az, yalnızca 0,02 puan. (Eylül 2024 artışı yüzde 2,82.)
- Benzinli ve elektrikli otomobiller: TÜİK’in hangi marka otomobillere ağırlık verdiği bilinmiyor. Ayrıca benzinli ve elektrikli ağırlığı da belli değil. Türkiye’de aylık bazda bazı elektrikli otomobiller en çok satılan marka konumunda. Onlarda yüzde 3’ü aşan zamlar var. Ama ortalamayı yine yüzde 3 alınca toplamda yüzde 6,29 ağırlığı bulunan bu gruptan TÜFE’ye yansıma 0,19 puan oluyor. (Eylül 2024 artışı yüzde 2,64.)
- Benzin ve motorin: TÜFE’de benzin ve motorinin ağırlığı yüzde 3,33 düzeyinde. Türkiye’de ortalama olarak her 1 litre benzine karşılık 4 litre motorin tüketiliyor. Ay ortalaması bazında benzine yüzde 2,6, motorine yüzde 5,3 zam geldi. Tüketim miktarıyla ağırlıklandırıldığında akaryakıttaki zam oranı yüzde 4,7. Bu zam oranına göre TÜFE’ye gelecek etki 0,16 puan. (Eylül 2024’te artış değil yüzde 1,58 düşüş vardı.)
- Otobüsle şehir içi yolcu taşımacılığı: Bu harcama grubunun ağırlığı yüzde 1,78. Eylül için yalnızca İstanbul’da 12 Eylül’de yapılan yüzde 30 zammı esas aldım. İstanbul’un nüfusu yaklaşık 16 milyon ama bu nüfusu Türkiye nüfusu ile kıyaslayıp hesaplamayı öyle yapmak yanlış. Türkiye’de nüfusun yaklaşık 58 milyonu kentlerde yaşıyor. Dolayısıyla 16 milyonu 58 milyonla kıyaslamak gerekiyor; bu da yüzde 27-28 dolayında bir paya denk geliyor. (İstanbul’daki nüfusun neredeyse tümü kent merkezinde yaşıyor.) Buna göre yüzde 1,78’lik ağırlık İstanbul'un yüzde 27-28'lik payına göre yüzde 0,50’ye düşüyor. Yüzde 30 zammın da üçte ikisi dikkate alındığında yüzde 20’lik zammın TÜFE’ye yansıması 0,10 puan oluyor. (Eylül 2024 artışı yüzde 12,74.)
- Üniversite eğitimi: Bu kalem TÜFE’de yüzde 0,81 ağırlığa sahip. Üniversite eğitimine geçen yılın eylülünde olduğu gibi yine yüzde 45 zam geldiğini varsayıyorum, TÜFE’ye yansıma 0,37 puan oluyor.
- Öğrenci yurtları: TÜFE’deki ağırlığı yüzde 0,27 olan bu gruptaki zam oranını da, geçen yılın yüzde 50’lik oranıyla aynı düzeyde varsayıyorum. Bu durumda TÜFE’ye yansıma 0,14 puan düzeyinde oluşuyor.
Yedi grubun toplamı 1,28 puan
TÜFE’de fiyat değişimi iyi kötü izlenebilen bu yedi grubun ağırlığı yaklaşık yüzde 19. Bu kalemlerden eylül ayı TÜFE’sine gelecek etki de en az 1,28 puan.
Kırmızı çizginin geçtiği 2,97 ile fark 1,69 puan.
Yedi grup dışında kalan 136 gruptan toplam 1,70 puan gelse “yandı gülüm keten helva”; bu durumda toplam artış 2,98’i bulacak ve “dezenflasyon süreci sekteye uğrayacak”.
Sizce buna izin verilir mi?
