Döviz kurlarının tutulması enflasyonu frenleyen önemli bir etmen. Döviz kurları bir serbest bırakılsa enflasyonun da fren tutmayacağı açık.
Geçtiğimiz eylül ayı enflasyon rakamları TÜİK tarafından 3 Ekim sabahı yayımlanınca hemen her kesimde kıyamet koptu. Enflasyonun yine hortladığı, frenlenemeyeceği, dikiş tutmadığı, programın (ki eğer varsa) başarısız olduğu gibi yorumlar muhalefet, akademi çevreleri, finans kesimi, kimi iş dünyası tarafından yapıldı.
Biz de enflasyonun bu sürekli ve dalga boyu yüksek iniş çıkışlarını bir tahterevalliye benzeterek yazımıza bir başlık atmak ist7u edik. Onun için öncelikle Google açık kaynağını kullanarak bir atasözü kullanmanın uygun olacağını düşündük: “Talih tahterevalli gibidir. Birini yukarı kaldırırken, diğerini aşağı indirir,” sözünü bulduk.
Ve yazımıza uygun uyarlama yaparak “Enflasyon, tahterevalli gibidir; birini yukarı kaldırırken diğerini aşağı indirir” ifadesini kullandık.
Gerçekten de iktisat okuyanlar veya ilgili olanlar bilirler ki; enflasyonun tahterevalli gibi sonuçları vardır. Şöyle ki;
Tahterevalli ile enflasyon;
- Yüksek gelirliyi yukarı kaldırırken, düşük ve sabit gelirliyi (ücretli gibi) aşağı indirir,
- Borçlu olanı yukarı kaldırırken, alacaklı olanı parası eriyeceği için aşağı indirir,
- Yüksek servet sahibi olanları korur yukarı kaldırırken, serveti olmayanları aşağıya çeker.
Türkiye’nin enflasyon tarihine bakınca gerçek bir tahterevalli hareketini izliyoruz.
Hükümetin 2017 öncesi enflasyon oranı yüzde 6-8 bandında giderken 2017’de yüzde 11.92’ye, 2018’de 20,30’a yükseldiğini görüyoruz. Tahterevalli hareketiyle 2019’da yüzde 12’ye yakın düşüşün, 2020’de yüzde 14.60’a ve 2021’de yüzde 36’nın üzerine yükselişine ve 2023’de de yüzde 65’e dayandığına şahit oluyoruz. Çerçevesi ve zamanı belirsiz bir program görüntüsüyle 2024 yılında enflasyon 44,4 bandına geriliyor, 2025 yılı sonunda da yüzde 30’un altında tutulabilmesi çabasının sonuç vermeyeceği anlaşılıyor.
Resmi kaynaklara göre 2025 yılı sonu enflasyon beklentileri ne?
Şimdi dilerseniz enflasyon ile ilgili olarak Merkez Bankasının Enflasyon raporlarında ve hükümetin Orta Vadeli Programları’nda yer alan 2025 yılına ilişkin tahminlere bir bakalım.
Devletin iki önemli kuruluşunun iki temel kaynağına göre 2025 yılı sonu enflasyon tahminleri çok değişkenlik gösteriyor. Aslında şaşırmamak gerekiyor; 20 yıldır çıkarılan orta vadeli programlarda öngörülen rakamların hiçbirinin tutmadığı ortada. Yani resmi tahminlere göre sadece 2025 yılının enflasyonu ile ilgili 11 farklı tahmin söz konusu.
Zaten hükümet yetkilileri de enflasyon beklentilerini ya da tahminlerini kendilerine göre sürekli yuvarlıyorlar, kaçamak ve flu açıklamalarla geçiştiriyorlar.
Peki enflasyon biter mi?...
Cevabını baştan verelim: Enflasyon bitmez.
Her şeyden önce hükümetin enflasyonu bitirme gibi bir hedefi ya da amacı yok. Deyim yerinde ise “mış gibi” yapılıyor. Sadece siyaset kaygısı nedeniyle “ortaya karışık” idare ediliyor.
Enflasyon ile yaşamaya devam edeceğimizi unutmayalım
Zaten enflasyon ile ilgili temel ve önemli riskler var. İşte bunlardan birkaçı…
- Döviz kurlarının tutulması enflasyonu frenleyen önemli bir etmen. Döviz kurları bir serbest bırakılsa enflasyonun da fren tutmayacağı açık.
- Tüm üretimin temel girdisi petrol fiyatlarındaki durağanlık ve hatta gerileme de bir başka etken. Eğer petrol fiyatları artarsa başta ithalat olmak üzere tüm girdi fiyatları artacak ve bu da enflasyonu zıplatacak.
- Hazine ve Maliye Bakanının, aradan geçen bu kadar süreye rağmen, Eylül ayı enflasyonu için bile diline pelesenk ettiği kuraklık ve don konusu her zaman bir risk.
- Hükümetin asgari ücreti ve emekli aylıklarını sabit tutması ve hatta frenlemesi da ayrı bir enflasyonu tutma çabası. Hükümetin enflasyonu frenleme arzusu yoksulluk ve açlık sınırına gelen milyonlardan çok daha önemli.
- Hükümetin kamu personel politikası, kamu yatırımlarını sürdürme kararlılığı da enflasyonu besleyen veya risk olarak karşımıza çıkaran konular.
- Dış ticaret ile ilgili dışarıdan gelecek tehditler ve içeride alınacak kararlar da risk konusu.
- Ayrıca 2027 yılı, seçim olma ihtimali veya seçim hazırlıkları nedeniyle bir başka önemli enflasyon riski olarak karşımızda.
Sözün özü; 2026 yılı ve sonrası için de şimdiden çoklu enflasyon tahminlerine hazır olalım ve enflasyon ile yaşamaya devam edeceğimizi unutmayalım.
