Veri çağında fiyat etiketlerini artık insan değil, algoritmalar koyuyor. Yapay Zekâ destekli sistemler, görünmez bir şekilde algımızı biçimlendiriyor, tercih haritalarımızı yeniden kodluyor
Bir platformda gördüğünüz fiyat ile diğerinde gördüğünüz arasındaki fark sizi şaşırtıyor mu? Artık fiziksel pazarlarda değil, dijital marketlerdeyiz. Ama algoritmalar arası fark öylesine açıldı ki, “bu fiyat farkının mantığı ne?” sorusunu sormak zorunluluk oldu. Fiyatları artık algoritma oluşturuyor.
Konfüçyüs’ün “ya ip kısadır ya kuyu derin” sözü, algoritmik çağda “ya veri seti eksiktir ya da model önyargılı”ya dönüşüyor. İp kısa; yani elimizdeki işlem gücü ve erişim sınırlı. Kuyu derin; yani algoritmanın manipülasyon kapasitesi sandığımızdan çok daha güçlü. Tam bir etik sorun aslında…
KİŞİSEL VERİ AÇIĞI İLE MÜCADELE YILI
Hepimiz kendi “kişisel veri açığımızla” yaşıyoruz. Ancak manipülatif algoritmaları cezalandırma konusunda henüz ciddi bir adım atmış değiliz. Kullanıcı olarak birlikte hareket etmek, fiyat ve erişim şeffaflığı talep etmek, bu süreçte atabileceğimiz en akıllı adım. Algoritmanın fiyakasından geçilmiyor.
Dijital dünyada bilinçli tüketim, yalnızca satın almama değil; hangi platformun veri kullanma biçimini kabul edeceğimize karar verme anlamına geliyor. Bir dijital rafın önerdiği fiyat ile yan sekmedeki öneri arasındaki uçurumun, hiçbir teknik, etik, toplumsal gerekçesi olmamalı. Fiyakayı kim bozar?
2 SORU 2 CEVAP / YZ ekonomisine dair…
YZ ekonomisi bize ne kattı?
Sürekli hesaplama refleksi kattı. “Veri artı işlem gücü eşittir değer” gerçeğini öğretti. Artık her dijital işlemde, her veri paylaşımında bir maliyet hesabı yapıyoruz. Şimdi “homos algorithmicus” oluverdik.
Hangisi daha bulaşıcı: Siber virüs mü, algoritmik enflasyon mu?
Siber virüsler cihazlara saldırır, algoritmik enflasyon ise zihnimize… Fiyat algımızı, tercih algoritmalarımızı sessizce değiştirir. Birinden antivirüsle kurtulabilirsiniz ama bunlardan çok zor.
NOT
HER BİRİMİZ ARTIK DİJİTAL SURVIVOR MODUNDAYIZ
Her gün yeni bir algoritma değişikliği, her hafta yeni bir abonelik kısıtlaması… Yarışmanın tek amacı, platformdan atılmamak… Ancak burada asıl “imtiyazlı canavar” algoritmaların manipülasyon kabiliyeti. Erişimi kısıtlıyor, bazılarını avantajlı kılarken çoğunluğun deneyimini kasten düşürüyor.
YZ LÛGATI
Algoritrokrasi: Demokrasi halk idaresidir ancak şimdi algoritmalar halkı yönetiyor
Homos Algortihmicus: Tıpkı homos economicus gibi algoritmalarla yol alıyor oluşumuz
Siber Virus: Bildiğimiz bilgisayar virüsleri, truva atları, ajan yazılımlar
Önyargılı kod: Yazılımların içine konulmuş belli bir amaca yönelik döngüler
Dijital Survivor: . 8 milyarlık dijital adada, belki %5 kullanıcı bilinci, gerisi veri sömürüsü kurbanı
