ÇAYELİ Bakır İşletmeleri Genel Müdürü Murat Güreşçi, Rize’nin Çayeli ilçesine bağlı Madenli beldesinde 42 yıl süren bakır ve çinko cevheri üretiminin sonlarına gelmek üzere oldukları günlerde 1980’li yıllara, madenin tarihçesine uzandı:
- Maden Tetkik Araştırma (MTA), 1967-1975 döneminde Çayeli Maden’de sondaj ve araştırma faaliyetleri yürüttü.
- Çayeli Bakır, 1983 yılında kamu ve yabancı sermaye ortaklığıyla Türkiye’nin ilk özel madencilik şirketlerinden biri olarak kuruldu.
- Çayeli Bakır tesisinin temeli, 14 Ekim 1992’de dönemin Başbakanı Süleyman Demirel tarafından atıldı.
- 1993 yılında ana galeri ilerlemesi başladı. 17 Ağustos 1994’te tesis ilk konsantre üretimini gerçekleştirdi.
Kanada merkezli First Quantum Minerals’in Türkiye’deki yüzde 100 iştiraki olarak faaliyet gösteren Çayeli Bakır’ın Genel Müdürü Murat Güreşçi, geçenlerde madene davet etti. Başka işler araya girince gidemedim, danışmanları Suat Özyaprak ve Mustafa Salih’ten Çayeli Bakır turu notlarını aldım.
Güreşçi, önce bazı verileri aktardı:
- Çayeli Bakır, 40 yılı aşkın süredir bakır ve çinko cevheri üretiyor.
- Yılda 1.1 milyon ton cevher işleme kapasitesiyle Türkiye’nin toplam bakır üretiminin üçte birini gerçekleştiriyor.
- Madende bugüne kadar 28 milyon ton cevher işlendi, 3.4 milyon ton bakır, 1.6 milyon ton da çinko konsantresi üretildi.
- Madene 40 yılda 450 milyon dolarlık yatırım yapıldı.
Genel Müdür Murat Güreşçi ve ekibi maden sahasının rehabilitasyonu için proje hazırlıklarına giriştiği sırada First Quantum Minerals’in Kanada’daki merkezinden mesaj geldi:
- Yeni sondajlar yapalım, belki ek rezerv bulunabilir…
Hızla sondajlar yapıldı, sonuç Kanada’daki merkezin beklediği yönde çıktı:
- 10 milyon tonluk ek rezerv keşfedildi. Sahaya 10 yılda 50 milyon dolarlık daha yatırım yapmak gerekecek.
Güreşçi, tur sırasında şu bilgileri verdi:
- 2023 yılında 472 çalışanla 741 bin ton cevher işlendi. 55 bin tonun üzerinde bakır, 6 bin tonu aşkın çinko konsantresi elde edildi.
Alt seviyelerdeki üretimin tamamlandığını belirtti:
- Şu anda 600 metre derinlikte çalışmalar sürüyor. Günde 2 bin-2 bin 500 ton ham cevher çıkarılıyor.
2023 yılında Rize Limanı’ndan 103 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirdiklerini bildirdi:
- Bu kapsamda 12 bin ton bakır, 2-3 bin ton çinko konsantresi ihraç ettik. İhracatın yarısı Çin’e gerçekleşti.
Türkiye’nin yıllık toplam bakır üretiminin 170 bin ton olduğunu kaydetti:
- Bakır ithalatı nedeniyle oluşan yıllık açık 2 milyar doları buluyor. Çayeli Bakır olarak bir taraftan açığın kapatılmasına ciddi katkı sunuyoruz.
Türkiye’nin en büyük 10 maden ihracatçısı arasında yer aldıklarını aktarıp, vergideki yerleri üzerinde durdu:
- 2023 yılında 7.66 milyon dolar kurumlar vergisi ödedik. Uzun yıllardır Türkiye’nin en yüksek kurumlar vergisi ödeyenler listesinde ilk 50’de yerimizi aldık. Personel sayımız da 2024’te 488’e çıktı.
Çayeli Bakır’ın bölgeye ekonomik katkısını ortaya koymak için tedarikçileri örnek gösterdi:
- 2024 yılı itibariyle 969 tedarikçi firma ile çalışıyoruz. Bunların 914’ünü Türkiye merkezli firmalar oluşturuyor. Aralarından doğrudan Rize’de faaliyet gösterenlerin sayısı 241’i buluyor.
Bu noktada şu veriyi paylaştı:
- Söz konusu tedarikçilerden mal ve hizmet alımlarımız bugüne kadar 43 milyon doları aştı.
Güreşçi, faaliyet süreleri ek rezervle 10 yıl daha uzasa da kapanış planlarını da aktardı:
- Maden ömrü sona erdiğinde bölgeye katkıyı sürdürmek üzere 10 milyon dolarlık kapanış bütçesi ayırdık. Bu bütçeyle hastane, huzurevi ve otel gibi projeler hayata geçirilecek, yerel istihdam korunacak.
Çayeli Bakır İşletmeleri, faaliyet döneminde Türkiye’nin bakır ithalatı açığını düşürmeye yönelik katkı yapsa da, maden turu notlarından en çok dikkatimi çeken bölüm “10 milyon dolarlık kapanış bütçesi” ayrılması oldu…
Çalışanlara ‘tehlikeli işi reddetme’ eğitimi veriyor
ÇAYELİ Bakır İşletmeleri Genel Müdürü Murat Güreşçi, iş sağlığı ve güvenliği konusundaki “DÜŞÜN” adını verdikleri projelerini anlattı:
- 2023 yılında başlatılan ve tüm çalışanları kapsayan “DÜŞÜN” projesi işle sahaya özel örnekler ve görseller eşliğinde toplam 16 bin 69 saat eğitim verildi. Proje sayesinde son 1000 günde kayıp zamanlı iş kazası yaşanmadı.
İş güvenliğini sadece bir hak değil, aynı zamanda sorumluluk olarak gördüklerini belirtti:
- Çalışanları tehlikeli gördükleri işleri reddetmeleri teşvik ediliyor ve bu davranış takdir de ediliyor.
İşe başlamadan önce “Birincil Risk Analizi BİREY Kartı” doldurularak risklerin tespit edildiğini ve önlemler alındığını vurgulayıp bunları şöyle sıraladı:
- Bekle: Aksiyon almadan önce düşün
- İncele: Tehlikeleri belirle
- Riskleri Ele: Etkilerini değerlendir
- Yönet: Etkili kontroller uygula
Ardından ekledi:
- Yılda 100 binden fazla “BİREY” kartı doldurularak her çalışan ortalama 550 risk analizi gerçekleştiriyor. “Dur-Konuş” uygulamasıyla çalışanlar, iş güvenliği üzerine sahada sürekli bilgi alışverişinde bulunuyor ve tehlikelere karşı bilinçleniyor.
2007 yılından bu yana “tehlikeli işi reddetme” uygulamasının devrede olduğunu kaydetti:
- Çalışan arkadaşlarımızın hepsi bilinçlendi. “Amirin istese de sen şüpheli bir durum görüyorsan, tehlikeli olabilir diye düşünüyorsan o işi reddet” diyoruz. Şirketimizde senede 500 iş reddediliyor.
2024’te her çalışanın en az bir kere işi reddettiğini vurguladı:
- Bildirimleri yakından takip ediyoruz. İyi tehlike bildirimlerini inceliyor, ilk üç reddetmeye plaket veriyoruz. Bir çalışanımız işi reddederek hem kendini, hem arkadaşlarını hem de 1 milyon dolarlık makineyi kurtardı.
Arıcı eğitmek için 46.7 bin kilometre yol kat edildi, 237 bin dolar harcandı
ÇAYELİ Bakır İşletmeleri Genel Müdürü Murat Güreşçi, sosyal sorumluluk projeleri arasında yer alan “Arıcılığı Geliştirme Projesi”ne değindi:
- 2014 yılında bünyemize arıcılık uzmanı dahil ettik. 40 proje faydalanıcısına bölge iklimine ve florasına uygun 400 adet Kafkas ırkı koloni ve kovan dağıttık.
Arıcılık uzmanının proje faydalanıcılarını tek tek takip ettiğini bildirdi:
- Doğru beslenme teknikleri ve zararlılarla mücadele başta olmak üzere kovan başı uygulamalı eğitimler verildi. 2014 yılında başlayan proje kapsamında bugüne kadar 237 bin dolar harcandı, arıcıların eğitimi için 46.7 bin kilometre yol kat edildi.
Projenin başlangıcında bal üretiminin 2 bin 520 kilogram olduğunu kaydetti:
- 4 yılda bal üretimi 8 bin 830 kilograma çıktı. Yani, verimlilik 3.5 katına ulaştı.
Proje öncesi koloni kaybı oranının yüzde 64 olduğunu aktardı:
- Koloni kayıp oranı yüzde 5’e düştü. Toplam koloni sayısı 1176’ya çıktı. Çalışanlar adına 550 kestane fidanı dağıtılarak bölgedeki arıcılığa katkı sağlandı.
2017 yılında Büyükdere Vadisi Tarımsal Kalkınma Kooperatifi'nin kurulduğunu vurguladı:
- Proje faydalanıcıları bal üretimi ve satışına devam ediyor. Kooperatif 2020 yılında 56 üyeye ulaştı. Polen, propolis gibi ürünlerle çeşitlilik artırıldı. Şu an yöremizdeki 93 arıcı bal dışında ama arı, arı keki, polen, propolis ve bal mumu gibi yan ürünlerin de üretimini yapıyor.
