İSTANBUL/EKONOMİ
Merkezi bütçe açığı yılın ilk 11 ayında 1.3 trilyon liraya dayandı. Geçen yılın aynı döneminde 532.4 milyar lira olan bütçe açığı bir yılda yüzde 139,8 arttı. Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre kasımda bütçe 16.6 milyar lira açık verdi, faiz harcamaları ise 146.3 miyar lira olarak hesaplandı.
En yüksek artış personel giderlerinde
Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre kasım ayında bütçe giderleri yüzde 42,5 oranında artarak 956.1 milyar lira olarak gerçekleşti. Faiz harcamaları bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 54,6 yükselerek 146.3 milyar liraya çıktı. Faiz dışı harcamalardaki artış ise yüzde 40,5 oldu. Faiz dışı harcamalar kasım ayında 809.8 milyar lira olarak hesaplandı. Kasım ayında faiz dışı harcamalar içinde en yüksek artış oranı personel giderlerinde görüldü. Personel harcamaları bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 81,8 oranında artarak 243.7 milyar liraya yükseldi. Mal ve hizmet alım giderleri yüzde 57,9 artışla 78.7 milyar lira, cari transferler de yüzde 44,6 artışla 343.2 milyar liraya çıktı. Faiz dışı denge, geçen yıl kasımda 170 milyar 235 milyon lira, bu yılın aynı ayında 129 milyar 652 milyon lira fazla olarak hesaplandı.
Vergi gelirleri yüzde 22,6 arttı
Kasım ayında vergi gelirleri bir önceki yılın kasım ayına göre yüzde 22,6 artarak 819.4 milyar lira olarak gerçekleşti. Gelir vergisi tahsilatı yüzde 117,9 artarak 168 milyar lira olurken, kurumlar vergisi bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 30,5 oranında geriledi. Kurumlar vergisinden kasım ayında 185 milyar liralık gelir elde edildi. Yurt içi mallar üzerinden dahilde alınan KDV tahsilatı yüzde 101,5 artarak 104.4 milyar lira olurken, ithalde alınan KDV geliri yüzde 15,1 artışla 116.3 milyar lira olarak hesaplandı. Özel tüketim vergisinden tahsilat ise 140.5 milyar lira oldu, geçen yılın aynı ayına göre yüzde arttı. Öte yandan banka ve sigorta muameleleri vergisi yüzde 133,2, damga vergisi yüzde 85,1, harçlar yüzde 75,7 yükseldi, diğer vergiler tahsilatı yüzde 0,4 azaldı. Ocak-kasım döneminde bütçe giderleri yüzde 74,7 oranında artışla 9 trilyon 70 milyar liraya ulaştı.
Bütçe gelirlerindeki artış yüzde 67,2 olurken gelirler 7 trilyon 793 milyar liraya geldi. Bütçe açığı da 1 trilyon 276 milyar lira olarak gerçekleşti. Geçen yıl 11 aylık dönemde bütçe açığı 532.4 milyar liraydı. 11 aylık dönemde faiz harcamaları da yüzde 89 artarak, 1 trilyon 195 milyar liraya ulaştı. Faiz hariç bütçe giderleri, ocak-kasım döneminde geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 72,7 artarak 7 trilyon 875 milyar 18 milyon liraya çıktı. Personel giderleri, söz konusu dönemde yüzde 102,5 artışla 2 trilyon 492 milyar 41 milyon lira olurken sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri, bu dönemde geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 79 artarak 304 milyar 583 milyon liraya yükseldi.
11 ayda BSMV yüzde 168,6 artış gösterdi
Merkezi yönetim bütçe gelirleri ise geçen yılın ocak-kasım döneminde 4 trilyon 660 milyar 543 milyon lira iken bu yılın aynı döneminde yüzde 67,2 artışla 7 trilyon 793 milyar 286 milyon liraya çıktı. Vergi gelirleri tahsilatı, söz konusu dönemde geçen yılın ocak-kasım dönemine göre yüzde 62,5 artarak 6 trilyon 597 milyar 109 milyon liraya ulaştı. Vergi gelirlerinin bütçe tahminine göre gerçekleşme oranı ise yüzde 89,1 olarak kayıtlara geçti.
Genel bütçe vergi dışı diğer gelirleri de yüzde 97,8 artarak 997 milyar 578 milyon liraya çıktı. Özel bütçeli idarelerin öz gelirleri 158 milyar 259 milyon lira, düzenleyici ve denetleyici kurumların gelirleri 40 milyar 340 milyon lira olarak hesaplandı. Vergi türleri itibarıyla ocak-kasım döneminde geçen yılın aynı dönemine göre gelir vergisi yüzde 119,8, kurumlar vergisi yüzde 13,5, dahilde alınan katma değer vergisi yüzde 97,9, özel tüketim vergisi yüzde 57,5, banka ve sigorta muameleleri vergisi yüzde 168,6, ithalde alınan katma değer vergisi yüzde 42,2, damga vergisi yüzde 79,5, harçlar yüzde 57,1 ve diğer vergi gelirleri yüzde 42,4 arttı.
■ 2024, 1.9 trilyon liralık bütçe açığıyla tamamlanabilir
Tacirler Yatırım’ın bütçe verileri sonrası yayımladığı notta, aralıkta mevsimsel etkileri de gözeterek bütçenin yaklaşık 640 milyar TL düzeyinde bir açık vermesini bekledikleri yer aldı. Notta, böylece 2024 yılı bütçe açığının 1.9 trilyon TL yani GSYİH’nın yüzde 4,3’ü civarında oluşmasını ve 2.15 trilyon TL olan resmi tahminin altında kalmasını bekledikleri vurgulanırken “Bu yıl için öngörülen yaklaşık 1 trilyon TL tutarındaki deprem harcamasının büyük kısmının yılın son döneminde tahakkuk etmesi ile bütçe açığının, geçtiğimiz yılın aralık ayında olduğu gibi, yılın son ayında önemli bir artış kaydetmesini ve OVP tahminlerine yakın bir yere taşınmasını beklemekteyiz.
Diğer yandan, mevsimsel etkilerin de aralık ayı bütçe açığını yukarı taşımasını bekliyoruz. Bütçe açığının 2025 yılını ise 1.61 trilyon TL (GSYİH’nın yüzde 2,7’si) düzeyinde tamamlayacağını ve resmi tahminlerin altında kalmaya devam edeceğini tahmin ediyoruz. 2025 Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi’ne göre gelecek 2025 için 14.7 trilyon lira gider ve 12.8 trilyon lira gelir karşılığında bütçe açığının 1.9 trilyon lira (GSYH'nın yüzde 3,1'i) seviyesinde oluşacağı tahmin ediliyor" denildi.
