YENER KARADENİZ/KONYA
Türkiye’de ayakkabı yan sanayisi, artan ithalat ve daralan üretim nedeniyle ciddi bir kriz yaşıyor. Ayakkabı Yan Sanayicileri Derneği (AYSAD) Başkanı Sait Salıcı, sektör firmalarının yüzde 10’unun son 1-1,5 yılda kapandığını, bunun başlıca nedeninin ucuz ithalata yönelim olduğunu söyledi. Çin’den gelen taban ve saya ürünlerinin Mısır’da montajlanarak Türkiye’ye sokulduğunu belirten Salıcı, bu yolla ithalatın hızla arttığını vurguladı. TÜİK verilerine göre Mısır’dan ayakkabı ithalatı 2025’in ilk üç ayında geçen yılın aynı dönemine göre yaklaşık bin 400 kat arttı. Vadelerin 12 aya çıkması, finansal riski büyütürken yatırım ve üretim ortamı zayıfladı. Salıcı, mevcut ekonomik koşulların devam etmesi halinde sektörün daha fazla daralacağı uyarısında bulundu.
Ayakkabı ve ayakkabı yan sanayicilerinin son dönemde yaşadığı sorunlar ve bu sorunlara ortak bir zeminde çözüm bulmak amacı ile düzenlenen sektör toplantılarının 3’üncüsü Konya’da “En değerli giysim ayakkabım” başlığı ile düzenlendi. AYSAD Başkanı Salıcı, Türkiye’de artan ithalatın etkisi ile son birkaç yılda hem ana hem de yan sanayinde işlerin çok iyi gitmediğini, ithalatın yükseldiği gibi ihracatta da hızlı bir geri çekilmenin yalandığını söyledi.
Hem ana hem de yan sanayi ‘açıkta’
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2021’de yalnızca 546 milyon dolar olan ayakkabı ithalatı geçen yıl 1 milyar 552 milyon dolar seviyesine yükseldi. Bu yıl ilk çeyrekte ise söz konusu rakam 477 milyon dolar olarak gerçekleşti. Aynı dönemde yan sanayi ürünleri ithalatı ise 41 milyon dolardan 94 milyon dolara yükseldi. Bu yılın ilk 3 aylık döneminde ise ayakkabı yan sanayi ithalatı 25,6 milyon dolar olarak gerçekleşti. Yani son 3 yılda ayakkabı ithalatı yüzde 184 artarken yan sanayi ithalatı ise yüzde 126 oranında arttı. Yine son 3 yılda ayakkabı yan sanayi ihracatı ise 52 milyon dolardan 41 milyon dolara geriledi. Her iki sektörde de dış ticaret fazlası ayakkabıda 2024’te 550 milyon dolar yan sanayinde ise 53 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Montaj sanayi tehdidi büyüyor
Şimdi bir de Mısır tehlikesi ortaya çıkmış durumda. AYSAD Başkanı Salıcı, Çin’den Türkiye’ye yan sanayi ithalatında uygulanan yüksek gümrük vergisi duvarlarını aşmak için bazı oyuncuların Mısır’da bir anlamda montaj sanayi için yer aldıklarını belirterek, “Çin’den Mısır’a taban ve saya ithalatı yapılıyor. Orada montajlanan ürünler Türkiye’ye ihraç ediliyor. Henüz rakam çok yüksek olmasa da katlanarak artıyor” dedi. Yine TÜİK verilerine göre Mısır’ın Türkiye’ye ayakkabı ihracatı, bir diğer ifade ile Türkiye’nin Mısır’dan ayakkabı ithalatı 2024’te 2023’e göre yüzde 492 arttı. Bu yıl ise sadece üç aylık dönemde Mısır’dan ayakkabı ithalatı 2024’ün tamamının yaklaşık 4 katına ulaşarak 2,6 milyon dolara yükseldi. Geçen yılın aynı döneminde bu değer yalnızca bin 647 dolardı. Bir diğer ifade ile 2025’in ilk çeyreğinde ayakkabı ithalatı bir önceki yılın aynı dönemine göre bin 393 kat artmış oldu.
■ "Böyle giderse vergi memuru gönderecek sanayici kalmayacak"
Faizler bu seviyede olursa kimsenin yatırım yapmayacağına dikkat çeken Sait Salıcı, “Bu süreçte herkes ithalat yapıp, kolay yoldan para kazanma yoluna gider. 33 günde gündem 33 kez değişiyor. Bu durum üreticiyi de tüketiciyi de etkiliyor. Özelikle de emek yoğun sektörlerde iş yaptığımız için insan ile uğraşıyoruz. Onların mutsuzluğu işverene de yansıyor. Şu an herkes ayakta kalma mücadelesi veriyor. Tünelin sonunda ışık hala görünmüyor. 2026 yılının ortasına kadar düzelme umudu yok. Ekonomi yönetiminin tutumu sektörlere verilecek destekler önemli” dedi. Ancak yine bu dönemde tam tersi tutumlar ile karşılaştıklarını açıklayan Salıcı, şöyle devam etti: “Gerekirse her OSB’nin çıkışına vergi memuru koyacağız gibi açıklamalar yapılıyor. Bu durum böyle giderse bunu yapacağınız sanayici kalmayacak. OSB’lerde kayıtlı çalışanlar yerine kayıt dışı ile mücadele edilmesi lazım.”
