Yapay zekâyı konuşuyoruz ama birlikte düşünme kültürümüzü kaybediyoruz. Algoritmalar büyüyor ama insanlar yalnızlaşıyor. Kararlar dijitalleşiyor ama bağ kopuyor. Hiçbir algoritma, birlikte aklın yerini tutmuyor.
Algoritmalar geldi ama akıl gitti... Sunumlar dolu dolu… YZ var, dijitalleşme var, dashboard'lar pırıl pırıl... Ama toplantı sonunda alınan karar hâlâ sezgiyle, yetkiyle, "alıştığımız gibi" veriliyor. Görenler, hemen her yerde bir yapay zekâ parıltısı fark ediyor ama insan zekâsı sanki mola almış gibi…
Geçtiğimiz gün bir holdingin dijital dönüşüm oturumundaydım. YZ’ye geçtiklerini, veriye dayalı karar aldıklarını, her şeyin entegre olduğunu anlattılar. Sunum bitimi şirketin üst düzey yöneticilerinden biri kulağıma eğildi: “Yapay zekâmız tamam da, içerde kimse birlikte düşünmüyor artık.”
BİRLİKTE AKIL YÜRÜTMEYİNCE…
O an fark ettim. Teknolojiyi konuştuk, birlikte akıl yürütmeyi unuttuk. Yapay zekâ bir araç... Ama onu kullanan organizasyonun zihni eskiyse, sonuç değişmiyor. Hız artıyor, ama yön kayboluyor. Veri çoğalıyor, ama veriden anlayan yok. Sistem akıllanıyor, ama ekip sürekli dağınık kalıyor.
YZ sadece IT’nin sorumluluğuna bırakılıyor. Strateji başka birimde, karar başka bir yerde. Patron ise ekrandaki grafiklere bakıp, “niye sonuç alamıyoruz?” diye soruyor. Cevap net: Çünkü organizasyonel zekâyı büyütmedik. Bitler, baytları öncelledik. YZ’ye yatırım yaptık ama insani iletişimi küçülttük.
İKİ SORU İKİ CEVAP Organizasyonel zekâya dair…
Organizasyonel zekâ nedir?
Aynı hedefe yürüyen insanların birbirine çarpmadan ilerlemesidir. Tıpkı aynı hedefe doğru uçan kuş sürüsünün algoritması gibi… 1- Yanındakiyle kanat mesafesini koru, 2-bir engel görünce üzerinden aş, 3- sürünün merkezine doğru yönel. Organizasyonel zekâ bunu kurumda yapabilme yetisidir.
YZ’li kararlar neden hâlâ yanlış?
Çünkü veriye değil, hiyerarşiye inanıyoruz. Çünkü yapay zekâ, alışkanlıkları kurallaştırmaz. Çünkü YZ’de hatır gönül yoktur. Çünkü kıdemlinin daha zeki olduğunu kabul etmez. Çünkü YZ kararları mekaniktir ve insan sezgileri, yanılsamaları, saplantıları ve öngörülerini denklemden uzak tutar.
NOT
ORTAK AKIL MASADAN KALKTIYSA, YZ BİLE ÇARESİZ
YZ projeleri çok... Kurum içinde ‘dijital dönüşüm liderleri’ var, ‘veri analistleri’ var, ama
aynı masada ortak akıl yok. YZ çalışıyor ama insanlar susuyor. Kararlar yukarıdan geliyor, fikirler aşağıda boğuluyor. Bu, organizasyon değil. Bu, yalnızlaştırılmış ve yapaylaştırılmış bir sistem.
Yapay zekâyı konuşmak yetmez; onu doğru konumlandırmak, yönünü iyi çizmek gerekir. İşte bu süreci anlamak için altı çizilmesi gereken beş gerçek:
1-YZ varsa hız vardır; ama yön yoksa savrulma da vardır. 2-Organizasyonel zekâ, yapay zekâdan önce gelmelidir. 3-Veriyle konuşmak bir beceri, birlikte karar almak bir zekâdır. 4-YZ strateji üretmez, sadece hızlandırır. Yanlışsa daha hızlı yanılırsın. 5-Yapay zekâ, zekâ eksikliğini değil; birlik eksikliğini ortaya çıkarır.
