Yeni yıl yaklaşırken korku değil; aklı ve veriye dayalı bir mali mimari gerekiyor. Devlet daha az harcadığında, kaynakları doğru yönettiğinde, israfı kestiğinde adil durduğunda vergi yükü hafifler.
Tarih boyunca kasası boşalan her imparator, kral, başkan kolay yolu seçti: Vergi artırmak. Oysa dünya başka evreye geçti. Devletler artık vergiyi icat etmekte değil, sistemi sadeleştirmekte yarışıyor.
Roma’nın özgürlük vergisi, Ortaçağ’ın sabun vergisi, İngiltere’nin şömine ve pencere vergisi, Rusya’nın sakal vergisi… Hepsi bugün “tarihsel tuhaflıklar” kategorisinde. Fakat bize çok önemli ders bırakıyorlar: Kötü tasarlanmış vergi, ekonomiyi küçültür; iyi tasarlanmış vergi, geleceği büyütür.
Vizyoner olan; gelir yaratmayan yeni vergiler bulmak değil, israfı azaltmak, kaynak yönetimini rasyonelleştirmek ve adil paylaşım mekanizmasını güçlendirmektir. Asıl soru şu: Yeni vergi mi koyacağız, yoksa yeni bir mali akıl mı inşa edeceğiz? Gelecek, ikinci yolu seçenlerin olacak.
İKİ SORU İKİ CEVAP / Vergi mimarisinin geleceği
Vergi yüzünden devrim olur mu?
Evet. Tarih bunu defalarca ispatladı. Fransa’da tuz vergisi toplumda derin bir adaletsizlik algısı yarattı ve 1789 Devrimi’nde etkili oldu. İngiltere’de mum vergisi kaldırılınca hükümet düştü. Ders basit: Vergi, adalet terazisini bozarsa yönetimler zorlanır; adaleti güçlendirirse ekonomiler büyür.
Peki, vergiye isyan eden olur mu?
Çin’de hayvan sahiplerine aşırı vergi yüklenince sistem çöktü, hanedan değişti. Yeni düzenin ilk maddesi “adil vergilendirme” oldu. Bugünün dünyasında isyan yok; fakat vergi adaleti bozulduğunda sermaye ülkeyi terk ediyor, kayıt dışı artıyor, güven azalıyor. Bu yüzden modern devletler şunu öğrendi: Güven inşa eden vergi sistemi, sürdürülebilir büyümenin omurgasıdır.
NOT
TARİHİN TUHAF VERGİLERİ BİZE NE ANLATIYOR?
Şapka vergisi, güneş ışığı vergisi, oyun kâğıdı vergisi, saat, peruk, idrar, köpek, uçan balon, yağmur suyu… Bugün komik geliyor. Ama asıl mesele şu: Vergi sistemi akıl ve adaletle tasarlanmazsa, geleceğin ekonomisi kurulamaz.
VERGİ LÛGATI
Matrah: Kazancın vergi hesaplamasına temel olan bölüm
Tahakkuk: Verginin hukuken kesinleşip ödeme aşamasına gelmesi
Kayıtlı mükellef: Geliri belgeleyen, vergi yükünü zamanında yerine getirenler
Kayıt dışı alan: Ekonominin görünmeyen yüzü; vergi adaletini bozan en kritik unsur
