Şimdiye kadar ilk kez tüketim malı ithalatının yatırım malı ithalatının üzerine çıktığı bir dönemden geçiyoruz.
Önceki yazıda yılın ilk yarısında ihracatın görünümüne bakmıştık. Bugün ithalatımızı incelemeye çalışacağım.
Ocak-haziran döneminde ihracattaki yüzde 4,1’lik artış karşısında ithalat yüzde 7,2 artışla 180,9 milyar dolara ulaştı. Altı aylık dönemde ihracatımız 5 milyar dolar, ithalatımız 12 milyar dolar yükseldi.
Ülke ve sektörler
Bu 12 milyar dolarlık yükselişin temelinde birkaç sektör var. Birincisi 2,9 milyar dolar (%25,3) artışla altın, ikincisi 2,2 milyar dolar artışla (%14,1) otomotiv, üçüncüsü 1,6 milyar dolar (% 8,9) artışla elektrikli makine ve cihazlar. İlaç, alüminyum, bakır ve plastik de çift haneli artış gösteren sektörler arasında.
İlk yarıda ithalatımızda artışın neredeyse yüzde 70’i dört ülke kaynaklı. Çin kaynaklı artış 2,7 milyar dolar (%12,7), İsviçre kaynaklı artış 2,3 milyar dolar (%44,3), Almanya kaynaklı artış 1,9 milyar dolar (%14,9), BAE kaynaklı artış 1,7 milyar dolar (%57,5) oldu.
Ticaret açığı
2024 genelinde nispeten hız kaybeden ithalatın, son aylarda yeniden hareketlenmeye başlaması ile Ekim’de 77,9 milyar dolar ile yakın geçmişin en düşük düzeyine inen yıllıklandırılmış (son 12 aylık) dış ticaret açığımız, bugün itibarı ile 89 milyar dolara çıktı. OVP’de 2025 için yıl sonu tahmini de bu düzeyde. Büyük olasılıkla tahminin hafif üzerinde bir kapanış yapacağız. Bununla birlikte temel makro-ekonomik dengeler açısından bir risk ya da tehditten uzağız.
Tüketim malı ithalatında rekor
Asıl tehdit, bazı sektörlerde ihracat-ithalat dengesinin bozulmaya başlaması. Örneğin birkaç hafta önceki yazılarımdan birinde bahsettiğim ayakkabı sektöründe durum hiç iç açıcı değil. Türkiye’de 7 bin civarında ayakkabı üreticisi 350 milyon adet civarında üretim yapıyor. 2021’de 500 milyon dolar ile rekor dış ticaret fazlası veren sektör 2024’te 550 milyon dolar ile bu defa dış ticaret açığında rekor kırdı. Çarpıcı bir örnek de otomotiv sektöründen: 2019’da sektörün 17 milyar dolara ulaşan dış ticaret fazlası 2024’te sadece 770 milyon dolar oldu.
İki örneğin de tüketime yönelik sektörler olduğuna dikkatinizi çekmek isterim. Elektronik, hazır giyim, mobilya, alkollü içkiler ve meşrubat gibi tüketim ürünlerinde de yılın ilk yarısında genel ortalamanın oldukça üzerinde ithalat artışı görüyoruz. İlk altı ayda tüketim malı ithalatımız yüzde 13,9 yükseldi. Yatırım malı ithalatındaki artış sadece yüzde 2 olurken, hammadde ithalatı yüzde 6,7 arttı ve şimdiye kadar ilk kez tüketim malı ithalatının yatırım malı ithalatının üzerine çıktığı bir dönemden geçiyoruz.
Miktar ve fiyat
Miktar ve fiyat verileri gecikmeli açıklandığı için ilk altı ayın tamamına yönelik bir resim çizmek mümkün değil. Bununla birlikte ocak-mayıs verileri de gerekli izlenimi veriyor. Bu dönemde hem ithal ettiğimiz mal miktarında, hem de yaptığımız ithalatın fiyatında önceki yıla göre artış var.
İmalat sanayiinde teknoloji açığı
İlginizi çeker mi bilmem ama, dış ticaret açığımızda yüksek ve orta-yüksek teknolojili ürünlerin ciddi bir payı var. Bu tablo, yılın ilk altı ayında sanayi ürünleri dış ticareti için teknoloji kırılımını veriyor. Düşük teknolojili ürünlerde 17,5 milyar dolar fazla vermişken, orta-düşükte 10,6 milyar dolar, orta yüksekte 17 milyar dolar, yüksek teknolojide 11,4 milyar dolar açık vermişiz. Durum önceki yıllarda da buna benzer.
Dikkatinizi çekmek istediğim konu, yüksek teknolojili ürün ithalatımızın aynı kategorideki ihracatın 4 katına yakın olması. Yani ülkemizin ciddi bir yüksek teknoloji dış ticaret açığı var. Bu açıdan HİT30 ve teknoloji odaklı sanayi hamlesi gibi adımlar anlamlı ve değerli. Ancak firmaları belirli bir alana yönlendirmek için en az bunlar kadar önemli olan iki husus daha var: Düşük enflasyon ve gündem kirliliğinin sona erdiği sakin bir sosyoekonomik ortam.
