Firmaların Merkez Bankasınca belirlenecek yurt dışı kaynaklı dövizlerinin Merkez Bankasına satılması halinde firmalara sağlanacak desteğe ilişkin usul ve esaslar 26 Ocak 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 2023/5 sayılı “Firmaların Yurt Dışı Kaynaklı Dövizlerinin Türk Lirasına Dönüşümünün Desteklenmesi Hakkında Tebliğ” ile düzenlenmişti. Keza, Merkez Bankasınca anılan Tebliğe ilişkin Uygulama Talimatı da hazırlanmıştı.
Anılan düzenlemelere göre; firmaların yurt dışı kaynaklı dövizlerinin banka aracılığıyla Merkez Bankasına satışı sırasında, Merkez Bankasınca belirlenecek süre boyunca döviz alımı yapmama taahhüdünde bulunulması şartıyla, taahhüt sahibi firmalara dönüşüm kuru üzerinden Türk lirasına çevrilen tutarın yüzde 2’si kadar döviz dönüşüm desteği ödenmesi öngörülmüştü. Daha sonra destek oranı 3 Mayıs 2025 tarihinden itibaren yüzde 3 olarak uygulanmak üzere değiştirilmişti.
1 Kasım 2025 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan ve “Firmaların Yurt Dışı Kaynaklı Dövizlerinin Türk Lirasına Dönüşümünün Desteklenmesi Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (2025-26)” ile; önceki düzenlemeler uyarınca 30.11.2025 tarihinde sona erecek olan döviz dönüşüm desteğinin süresi 30.04.2026 günü sonuna kadar uzatılmıştır. Dolayısıyla, anılan döviz dönüşüm desteği 30 Nisan 2026 günü sonuna kadar %3 olarak uygulanmaya devam edecektir.
Anılan Tebliğ düzenlemesinde “yurt dışı kaynaklı döviz”in; yabancılara yurt içinde sunulan hizmetler karşılığında kazanılan döviz tutarları da dahil olmak üzere, firmaların yurt dışında yerleşiklerden elde ettikleri ve kapsamı Merkez Bankasınca belirlenecek döviz gelirlerinden yurda getirdikleri dövizi ifade ettiği belirtilmiştir.
Uygulama Talimatında açıklandığı üzere; yurt dışı kaynaklı döviz;
- Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Kararın 2’nci maddesinin (j) bendinde tanımlanan tüm kıymetli madenlerin ihracından kaynaklananlar hariç olmak üzere, firmaların döviz cinsi ihracat gelirleri,
- yabancılara yurt içinde sunulan hizmetler karşılığında kazanılan döviz tutarları da dahil olmak üzere yurt dışında yerleşiklerden elde ettikleri döviz kazandırıcı hizmet gelirlerinden yurda getirdikleri döviz ile
- serbest bölgede faaliyet gösteren firmaların yurt dışına yaptıkları satışlara ilişkin döviz gelirlerini ifade etmektedir.
Bu kapsamda gerçekleştirilecek işlemler, Merkez Bankasınca alım satıma konu olan döviz cinsleriyle sınırlıdır. Bankalarca Merkez Bankasına satışı yapılacak döviz cinsleri ABD doları, Euro ve İngiliz sterlinidir. Diğer döviz cinsleri üzerinden yapılan işlemlerde söz konusu döviz tutarları banka tarafından ABD doları, Euro veya İngiliz sterlinine dönüştürülerek Merkez Bankasına satılır.
Döviz dönüşüm desteğinden faydalanmak isteyen firmaların yurt dışına yaptıkları satışlara ilişkin dövizlerinin banka aracılığıyla Merkez Bankasına satışı sırasında 1 ay boyunca döviz alımı yapmamayı taahhüt etmesi (döviz alımı yapmama taahhütleri ilgili firmaca hazırlanan ve imzalanan bir taahhütnamenin ilgili bankaya ibrazı suretiyle gerçekleştirilir) kaydıyla, anılan dövizlerin banka aracılığıyla Merkez Bankasına satışının gerçekleştiği gün dönüşüm kuru üzerinden Türk lirasına çevrilen tutarın %3’ü kadar döviz dönüşüm desteği taahhüt sahibi firmalara ödenmek üzere Merkez Bankasınca aracı bankaya aktarılır.
Döviz alımı yapmama taahhüdü veren firmaların aşağıda belirtilen işlemleri taahhüt ihlali kapsamında değerlendirilmez;
a) Taahhüt tutarlarının %10’una kadar yapacakları döviz alımları,
b) Döviz alımının yapıldığı gün içerisinde en az alınan tutar karşılığı döviz satışı yapılan döviz alımları,
c) Bir tarafı Türk lirası olmayan yabancı para birimleri arasında gerçekleşen arbitraj işlemleri.
Dönüşüm kuru; Merkez Bankası tarafından saat 10:00, 11:00, 12:00, 13:00, 14:00 ve 15:00’te ilan edilen ve firmaların yurt dışı kaynaklı dövizlerinin veya döviz tevdiat hesapları ile döviz cinsinden katılım fonu hesaplarında bulunan dövizlerinin Türk lirasına çevrildiği saat itibarıyla en son açıklanmış olan döviz alış kurunu ifade etmektedir.
İhracat ve Döviz Kazandırıcı Hizmetler Reeskont Kredisi Uygulama Talimatı ile İhracat ve Döviz Kazandırıcı Hizmetler Reeskont Finansmanı Uygulama Talimatının Ek-4’üncü maddesine göre kredi kullanan firmalara, kredi vadesi boyunca bu kapsamda döviz dönüşüm desteği sağlanmaz.
Döviz almama taahhüdünün yerine getirilip getirilmediğine ilişkin kontroller bankalarca yapılır. Döviz alımı yapılmaması taahhüdünü yerine getirmediği tespit edilen firmalar ilgili banka tarafından Merkez Bankasına bildirilir. Taahhüt sahibi firma adına ve/veya hesabına başka kişilerce yapılan döviz alımları döviz almama taahhüdünün ihlali anlamına gelir.
Firmalarca
- verilen döviz alımı yapılmaması taahhüdünün yerine getirilmemesi,
- döviz dönüşüm desteğinden usulsüz olarak yararlanıldığının
veya
- Merkez Bankasına ya da bankalara gerçeğe aykırı beyanda bulunulduğunun
tespiti halinde döviz dönüşümü desteği tutarları, ilgili dönem boyunca oluşan pozitif kur farkı eklenerek ve döviz dönüşümü desteğinin ödenme tarihinden taahhüdün yerine getirilmediğinin, usulsüz işlem yapıldığının veya Merkez Bankasına ya da bankalara gerçeğe aykırı beyanda bulunulduğunun tespiti tarihine kadar geçen süre için tespit tarihinde geçerli olan Merkez Bankasının ilan ettiği en yüksek gecelik borç verme faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte bankalarca tahsil edilerek Merkez Bankasına aktarılır.
Döviz dönüşüm desteğinden yararlanan firmalar taahhüt verdikleri süre boyunca, yurt dışına türev işlem ve döviz/kıymetli maden alım-satım amacıyla Türk lirası veya döviz transferi yapamayacaktır.
İhracat bedeli dövizler için gümrük beyannamesi, döviz kazandırıcı hizmet bedeli dövizler için fatura ve serbest bölgede faaliyet gösteren firmaların yurtdışına yaptıkları satışlara ilişkin dövizler için Serbest Bölge Müdürlüğünce onaylı Serbest Bölge İşlem Formu, aracı bankaya ibraz edilmedikçe döviz dönüşüm desteğinden faydalanılamaz.
İhracatın firmanın kastı veya kusuru olmaksızın iptal olması halinde dahi, iptal olan ihracat bedeli üzerinden hesaplanan destek tutarı Merkez Bankasına iade edilir.
