MEHMET KAYA/ANKARA
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, yerli nükleer reaktör geliştirme için çağrıya çıktı. Bu kapsamda mikro-küçük reaktörler hedefleniyor. Çağrı, bu tip reaktörlerin tasarım, geliştirme, prototip üretimi ve sertifikalandırılmasını kapsıyor. Sadece yerli firmalar başvurabilecek. Proje bazında destek üst sınırı olmayacak, bakanlık bütçe imkanları çerçevesinde uygun bulunan projeler desteklenecek.
Türkiye’nin büyük ölçekli nükleer enerji santralleri yanında, küçük ölçekli-bölgesel nükleer enerji santrali geliştirme yönünde de isteği bulunuyordu. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından proje çağrısı yayınlandı. Geliştirme projesine katılım başvuruları 31 Aralık 2025’e kadar başvurabilecek. Çağrı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın https:// rip.sanayi.gov.tr adresinde yayınlandı.
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, kişisel sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, çağrının enerji üretimi yönüne vurgu yaparak, “Başlattığımız ‘Yerli Nükleer Reaktör Geliştirilmesi Çağrısı’ ile; enerji güvenliğimizi pekiştirecek, dışa bağımlılığı azaltacak, net sıfır emisyon hedefimize katkı sunacak yüksek teknoloji reaktörleri Türk sanayiinin yerli üretim yetkinlikleriyle, TENMAK ve TÜBİTAK enstitüleri ile üniversitelerimizin de katkısıyla, ülkemize kazandırmayı hedefliyoruz. Türkiye, nükleer enerji teknolojilerinde kendi yolunu açıyor; bağımsızlığını ve gücünü perçinliyor.” İfadesine yer verdi.
Bütçe sınırsız, bakanlık olanakları kadar sayıda proje desteklenecek
Çağrıda, “Çağrı kapsamında desteklenecek projeler için bütçe sınırı bulunmamaktadır” denildi ancak proje sayısının Bakanlık bütçe imkanları kadar belirleneceği belirtildi. Bu kapsamda, uygun maliyetlerin her biri için yüzde 50 hibe desteği verilecek. Toplam destek miktarına üst sınır verilmemekle birlikte, bakanlık bütçesinin olanağı ile sınırlı olacağı belirtildi. Kabul edilen projeler 48 ayda tamamlanacak ancak birden fazla faz ve/veya ilişkili alt projeler içermesi halinde bu aşamalar için en fazla 48 ay daha süre verilecek.
Ne tip nükleer reaktör isteniyor?
Çağrıda, 3+ nesil nükleer reaktör teknolojisindeki yakıtları kullanabilecek, 4. nesil sınıfındaki yenilikçi reaktörlerin geliştirilmesinin hedeflendiği belirtildi. Çağrıda, mikro ve küçük, modüler reaktörler; farklı güç aralığında yenilikçi reaktörler istendiği belirtildi. Çağrı, bunların tasarımı, geliştirilmesi, nükleer reaksiyonların gerçekleştirilebileceği prototip reaktörler üretilmesi; gerekli test ve belgelendirmenin tamamlanmasını kapsıyor.
Sadece yerli firmalar başvurabilecek, ticarileşme sırasında yatırım teşviki verilecek
Çağrıya, en az 2 paydaş başvurabilecek. Doğrudan ya da dolaylı, çoğunluk hissesi yabancılara ait olan firmalar başvuramayacak. Ancak yüzde 49’a kadar yabancı ortağa izin verildi.
Öte yandan, proje sonunda ticarileşecek bir ürün ortaya çıktığında, ticarileşme için yapılacak yatırımlara teşvik verilebilecek. Bu kapsamda, ticarileşme alanında, elektrik üretimi, yeşil hidrojen üretimi, endüstriyel ısı üretim ve dağıtımı, sentetik yakıt üretimi, amonyak üretimi, deniz suyu arıtma tesisi, nükleer soğutma sistemleri ve bakanlığın uygun göreceği diğer yatırım konuları öncelikli teşvik alanları olarak sıralandı.
Küresel ısınmayı önleme etkisi vurgulandı
Rekabet Öncesi İşbirliği Projeleri kapsamında yayımlanan ‘Yerli Nükleer Reaktör Geliştirilmesi Projesi Çağrı Duyurusu’nda, amaca yönelik, nükleer santrallerin küresel ısınmayı önlemedeki etkisine vurgu yapıldı. Amaçlar şöyle sıralandı:
• Türkiye’nin kendi nükleer teknolojisini geliştirme ve üretme kapasitesini oluşturmak
• Kritik sistem (reaktör) bileşenlerini yerli olarak tasarlamak ve üretmek
• Nükleer alanında yüksek teknoloji ekosistemi oluşturarak uluslararası teknolojik bağımlılığı azaltmak
• Yerli Nükleer Reaktörün ihracatı ile ülkemiz için yeni bir pazar alanı oluşturmak
• Kurulacak nükleer santrallerde yerli reaktör teknolojilerinin kullanılmasını sağlamak
• 2053 yılı karbon net-sıfır hedefine ulaşılmasına katkı sağlamak
• Nükleer teknoloji alanında yurtiçi ekosistemin, nitelikli insan kaynağının ve Ar-Ge çalışmalarının gelişmesini sağlamak
