Selçuk ALTUN
Bankaların teminat mektuplarına alternatif olarak sigorta şirketleri tarafından sunulan kefalet sigortasında sahteciliğin önü bir türlü alınamıyor. Son günlerde bu alanda can sıkıcı gelişmeler peş peşe yaşanmaya başladı. Sahte kefalet senedi ihbarları artınca Türkiye Sigorta Birliği (TSB) suç duyurusunda bulunurken, Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK), bir brokerin lisansını, bir aracı kurumun da uygunluk belgesini iptal etti.
Bilindiği üzere; 5 Aralık 2017 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan ve 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunda yapılan değişiklikle, firmaların ihalelere katılırken banka teminat mektubu yerine kefalet sigortası kapsamında düzenlenen kefalet senetlerini sunmalarına imkân tanındı. Böylece, ihalelerde teminat mektubu olarak Türkiye’de yerleşik sigorta şirketleri tarafından kefalet sigortası kapsamında düzenlenen kefalet senetlerinin de verilebileceği kararlaştırıldı. Bu kapsamda sigorta şirketleri, kamu ihalelerinde kullanılmak üzere kefalet senetleri düzenlemeye başladı.
Firmalar açısından kredi limitlerinin daha da önem kazandığı bu günlerde kefalet sigortası ve ona bağlı kefalet senetleri özel sektörün teminat ihtiyacının karşılanmasında yeni ve ek bir kapasite oluşturması bakımından oldukça önemli bir ürün. Bu şekilde, bankalarca hali hazırda teminat ihtiyacı için kullandırılan kredi limitlerinin reel sektör tarafından yatırım ve istihdam başta olmak üzere başka alanlarda kullanımının önü açılırken, teminat ihtiyaçlarının karşılanması için alternatif ürün sağlanmış oldu. Ancak, bu ürün çıktığı günden bu yana suistimallerle baş göstermeye başladı. Yasa gereği, kefalet senetleri Türkiye’de yerleşik ve bu alanda lisans sahibi bir sigorta şirketi tarafından verilmesi gerekiyor. Ancak, bu alandaki açığı gören kimi kişiler veya şirketler paravan şirket isimleriyle veya lisans sahibi şirketlerin isimlerini kullanarak sahte senetler düzenlemeye başladı. Sektör temsilcilerinin anlattığına göre; bu alanda fiilen hizmet veren 11 şirketin 2023 yılının ilk 6 ayda düzenlediği kefalet senedi büyüklüğü geçen yılın aynı dönemine göre iki katına çıkarak yaklaşık 200 milyon TL seviyesine geldi. Sahte kefalet senetlerinin ise bu büyüklüğün de üzerine çıktığı belirtiliyor.
SBM’den teyit edilmesi lazım
Kefalet senedini Türkiye’de ilk veren kuruluş olan Quick Sigorta’nın o zaman genel müdürlüğünü yapan ve bugün Maher Holding Sigorta Grubu Başkanlığı görevini sürdüren Ahmet Yaşar, sorunun kefalet senedinin çıktığı günden bu yana devam ettiğini belirterek şunları söyledi: “Şu anda Sigorta Bilgi Merkezi (SBM) ve bu senetleri veren sigorta şirketlerinin kendileri web sitelerinden teyit veriyorlar. Sonuçta kefalet senedini alan kurumun SBM üzerinden teyit alması lazım. Bu dolandırıcılar şunu kullanıyor; SEDDK’nın yayınladığı referans reasürans şirketler listesi var. Bu reasürans listesi şirketi, senin reasürans anlaşması yapman konusunda bir problem olmayan şirketlerin listesi anlamına geliyor. Dünyadaki reasürans şirketlerinin listesi bu. Orada diyelim ki Qatar İnsurance Company adında bir şirket var. Bunu baş harfleriyle kısalttığın zaman Quick’e benziyor, adam gidiyor onun sahte kefalet senedini yapıyor, sonra gidip vatandaşa diyor ki bak bunun listede adı var. Halbuki o liste ile gösterilen şirketin alakası yok. Yani kefalet sigortası yapmaya ruhsatı olan sigorta şirketleri ile o listenin bir alakası yok. Ama bu tür şeyleri kullanıyorlar. Burada dikkatli olması gereken taraf kamu. Kamunun yapması gereken şey, nasıl ki bankalar sahte dolar almıyorsa sistemine, siz de sahte kefalet senedi almayacaksınız. SBM’den sorgulayacaksınız. Zaten Türkiye’de bu kefalet senetlerini veren 10-11 tane sigorta şirketi var. Kamu ihale kurumunun bu şirketlerin dışından olan kefalet senetlerini kabul etmemesi, bu şirketlerden gelenleri de bizzat şirketlerin kendisinden veya SBM’den teyit etmesi lazım.”
Takasbank ile platform yapıldı, sahtecilik bitecek
Aynı zamanda TSB Yönetim Kurulu üyesi de olan Ahmet Yaşar, sigorta sektörü olarak Takasbank ile bir platform yaptıklarını, kefalet senetlerinin online Takasbank’a teslim edilmeye başlandığını belirterek şöyle devam etti: “3 Ocak 2022’de ilkini gerçekleştirdik. Dolayısıyla bu sistem tam olarak oturunca bir sahtecilik olması imkansız hale gelecek. Şimdi Maliye Bakanlığı ve GİB ile de entegrasyonlar üzerinde çalışıyoruz. Bunların bir an önce tamamlanması lazım. O zaman devletin aldatılma şansı ortadan kalkacak. Böylece elden mektup alım işi bitecek, ancak ruhsatlı ve lisanslı şirketler bu platformlar üzerinden kefalet senetlerini verecek. Özetle; çözüm elden değil, Takasbank üzerinden verilmesi. Bu şu anda geçici kamu ihalelerinde uygulanıyor, sistem çalışıyor.”
Kefalet senetlerine de vergi-harç istisnası tanınmalı
Gelişmiş ülkelerde banka teminat mektuplarının sistemde çok az yer aldığını, sigorta şirketlerinin düzenlediği kefalet senetlerinin ağırlıklı olarak kullanıldığını kaydeden TSB Yönetim Kurulu Üyesi Ahmet Yaşar, Türkiye’de de bu büyüklüğün artmasının önünde en büyük engelin vergi-harç istisnaları konusu olduğunu dile getirdi. Yaşar, “Bankalar gayri nakdi kredileri verirken, yani teminat mektuplarını verirken rehin alabiliyorlar, ipotek alabiliyorlar bunda harç istisnası var. Sigorta şirketleri için bu istisna olmadığı için ilave maliyet geliyor. O nedenle de adam ya sahteye gidiyor ya da bankaya. Halbuki ben banka ile eşitlenirsem hacmi artıracağım, sahteciliğin de önüne geçeceğim, çünkü mektup almak kolaylaşacak. Burada da bir vergi zayi söz konusu değil. Zaten bankalardan alındığında bu alınmıyor.”
