Şirketler faaliyetlerini sürdürürken karşılaştıkları değişim ve büyüme süreçleri kapsamında nevi değişikliği, bölünme, birleşme ve katılma gibi yapısal dönüşümler sıkça gündeme gelebilmektedir.
Bu dönüşümler, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) nezdinde de hukuki ve mali sorumluluklar doğurmaktadır.
Bu bağlamda, şirketlerdeki nevi değişikliği, bölünme, birleşme ve diğer bir şirkete katılma gibi durumlar SGK’ya da işyeri bildirimi yapılmasını gerektiren yükümlülük kapsamındadır.
Sosyal güvenlikte işyeri kavramı
Sosyal güvenlik mevzuatına göre; işyeri, sigortalı sayılanların maddî olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini yaptıkları yerler olup, işyerinde üretilen mal veya verilen hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler, dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler ile araçlar da işyerinden sayılmaktadır.
Bu çerçevede, sosyal güvenlik yönünden bir yerin işyeri olarak nitelenebilmesi için o yerde sigortalı sayılan en az bir kişinin olması gerekmektedir.
İşyeri bildirgesi verme yükümlülüğü ve tescil işlemi
Sosyal güvenlik mevzuatına göre; işverenler, işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte SGK’ya vermekle yükümlü tutulmuşlardır.
Bu çerçevede, işyerinde, 5510 sayılı Kanun’un 4/1-a (SSK) veya 4/1-c (Emekli Sandığı) bendi kapsamında sigortalı çalıştıran, sigortalı çalıştırılan bir işyerini devir alan ya da bu nitelikte işyeri kendisine intikal eden işverenler, Kanunda belirtilen sürelerde işyeri bildirgesini SGK’ya elektronik ortamda göndermek zorundadır.
Aynı işverenin, birden fazla özel ya da ihale konusu iş alması, işyeri kurması veya devir alması yahut kendisine intikal etmesi hâlinde kural olarak her işyeri için ayrı işyeri bildirgesi düzenlemesi gerekmektedir.
Diğer taraftan, işverenin talebi üzerine aynı işverene, aynı is kolunda olmak üzere isin bitiminden itibaren bir ay içerisinde tekraren verilen veya ihale edilen güvenlik, temizlik, tasıma ve benzeri nitelikteki hizmet alımı islerinde yeni bir işyeri bildirgesi verilmeksizin söz konusu işlerin yürütüldüğü işyeri dosyası üzerinden de işlemler yürütülebilmektedir.
Şirket nevinin değişmesi, birleşme, bölünme ve katılmada SGK işyeri bildirim yükümlülüğü
Şirketlerin hukuki yapısını değiştirme işlemi olan nevi değişikliği (örneğin, limited şirketin anonim şirkete dönüşmesi) SGK’ya işyeri bildirimini gerektirmektedir.
Şirket bölünmesi, mevcut bir tüzel kişiliğin bir kısmının başka bir tüzel kişiliğe devredilmesi ya da yeni tüzel kişiliklerin oluşturulması anlamına gelmektedir.
Birleşme, bir veya daha fazla tüzel kişiliğin bir başka tüzel kişilik bünyesinde birleşerek faaliyet göstermesi süreci olup, bu durum özellikle büyük ölçekli şirketlerde karşılaşılan bir yapısal değişimdir.
Bir şirketin başka bir tüzel kişiliği tamamen devralarak faaliyetine devam ettiği katılma işlemi ise, SGK açısından hem prim borçlarının hem de hukuki sorumlulukların devrini içermektedir.
Sosyal güvenlik mevzuatına göre;
- 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi şirketlerin nevilerinin değişmesi, birleşmesi, bölünmesi veya diğer bir şirkete katılması durumunda, bu hususların ticaret siciline tesciline ilişkin ilan tarihini;
- Adi şirketlerde şirkete yeni ortak alınması halinde ise, en geç yeni ortağın alındığı tarihi;
takip eden on gün içinde bu durumların işyeri bildirgesi düzenlenmek suretiyle e-sigorta kanalıyla SGK’ya bildirilmesi zorunludur.
İşyerlerinde işletme adı değişikliklerinde ise işyeri bildirgesi verilmemekte, bu değişikliklerin bir yazı ile SGK’ya bildirilmesi yeterli sayılmaktadır.
Şirketlerin nevilerinin değişmesi, birleşmesi, bölünmesi veya bir şirketin diğer bir şirkete katılması ya da adi şirketlerde yeni ortak alınması durumunda SGK’ya işyeri bildirgesi verilmesi zorunlu olmakla birlikte, yeni işyeri dosyası tescil edilmemekte, gerekli güncelleme yapılarak işlemler eski işyeri dosyası üzerinden devam ettirilmektedir.
İşyeri tesciline bağlı SGK idari para cezası tutarları
İşyeri bildirgesi verme yükümlülüğü sosyal güvenlikte idari para cezası yaptırımı olan bir yükümlülüktür.
Buna göre; işyeri bildirgesini Kurumca belirlenen şekle ve usule uygun vermeyenler veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler veya 5510 sayılı Kanunda belirtilen süre içinde Kuruma vermeyenlere 5510 sayılı Kanun'un 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca idarî para cezası uygulanmaktadır.
2024 yılında uygulanan idari para cezası tutarları TABLO-1’de gösterilmiştir.
| TABLO-1:İşyeri Bildirimine Bağlı SGK İdari Para Cezası Tutarları (2024 yıl)
| |
| İşyerinin Tabi Olduğu Defter Türü | Ceza Tutarı |
| Kamu idareleri ile bilânço esasına göre defter tutmak zorunda olanlar | 60.007 TL |
| Diğer defterleri tutmak zorunda olanlar | 40.005 TL |
| Defter tutmakla yükümlü olmayanlar | 20.002 TL |
Nevi değişikliği, bölünme, birleşme ve katılmada SGK İPC uygulaması
SGK işyeri tescil uygulamasında; tüzel kişiler için Vergi Kimlik Numarası, gerçek kişiler için ise T.C. Kimlik Numarası baz alınarak tescil işlemi yapılmaktadır. Bu çerçevede, bir işverenin işyeri tescilinde meydana gelen değişiklik aynı işverene bağlı SGK’da tescilli diğer işyerleri için de aynı sonuçları doğurmaktadır.
Dolayısıyla, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na tabi şirketlerin nevilerinin değişmesi, birleşmesi,
bölünmesi, diğer bir şirkete katılması hallerinde işyeri bildirgesinin her bir işyeri için ayrı ayrı
verilmesini gerektiren bir durum bulunmamaktadır.
Bu itibarla, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na tabi şirketlerin nevilerinin değişmesi, birleşmesi, bölünmesi, diğer bir şirkete katılması durumlarında;
1) İşverence işyeri bildirgesinin herhangi bir işyerinden yasal süre içerisinde verilmiş olması
halinde yükümlülük yerine getirilmiş sayılmaktadır.
2) İşverence işyeri bildirgesinin herhangi bir işyerinden yasal süresinde verilmiş olması kaydıyla işverenin aynı Vergi Kimlik Numarası altında işlem gören diğer işyerleri için işyeri bildirgesi yasal süresi dışında verilse dahi idari para cezası uygulanmamaktadır.
3) İşverence işyeri bildirgesinin yasal süresi dışında verilmesi ve işverenin aynı Vergi Kimlik Numarası altında işlem gören birden fazla işyeri olması halinde yalnızca bir işyeri için idari para cezası uygulanmakta, diğer işyerleri içinse ayrı ayrı idari para cezası uygulanmamaktadır.
