Gıda fiyatlarını kontrol etmede Merkez Bankası etkin olamasa da gıda fiyatlarındaki artış Merkez Bankası’nın faiz indirimi sürecini olumsuz yönde etkiliyor.
2023 genel seçimleri sonrasında başlayan makroekonomik istikrar programının üzerinden 27 ay geçti. Bu süreçte kur ve finansal piyasalarda yükselen risk algısını azaltmak ve enflasyonu düşürmek amacıyla faiz artırımlarına gidildi; kamu maliyesi, ücret ve kur politikalarıyla iç talebi sınırlamaya yönelik politikalar uygulandı.
Ekonomi politikalarında ortodoksa dönüş sinyalleriyle birlikte rezervler, kur ve mevduat tabanındaki yüksek risk önemli ölçüde absorbe edildi. Ancak benzer bir iyileşme henüz enflasyon tarafında gerçekleşmedi. Merkez Bankası’nın 2023 yılı temmuz ayında yayımladığı Enflasyon Raporu’nda 2025 yıl sonu için enflasyon tahmini yüzde 15 idi. Bugün geldiğimiz noktada ise Merkez Bankası ve piyasa yıl sonunda enflasyonun bunun yaklaşık iki katı düzeyinde olacağını tahmin ediyor. Yüzde 15 enflasyon, önümüzdeki yıl sonu için bile iddialı duruyor.
Ağustos rakamları alarm veriyor
Bu hafta açıklanan ağustos ayı enflasyon rakamları, Merkez Bankası açısından oldukça olumsuz bir tabloyu ortaya koydu. Ağustosta aylık enflasyon yüzde 2 ile 2005’ten bu yana olağanüstü kur şoklarının yaşandığı 2018 ve 2023 yılları hariç, en yüksek ikinci aylık enflasyon oranı olarak tarihe geçti. Kıyaslama yapmak gerekirse 2005-15 döneminde aylık enflasyon ortalamada yüzde 0,2 ile bu yılki aylık enflasyonun onda biri kadardı.
Para politikasında sınıra geldik
Detaylara bakacak olursak, aylık enflasyonun sürükleyicisi beklendiği üzere gıda oldu. İklim krizi kaynaklı arz sıkıntıları, gıda fiyatlarında yukarı yönlü baskının süreceğine işaret ediyor. Ayrıca bu hafta açıklanan milli gelir verilerinde tarımın yılın ikinci çeyreğinde en çok daralan sektör olması da gıda güvenliği açısından ciddi bir sorun teşkil ediyor.
Gıda enflasyonu, Merkez Bankası’nın faiz politikasıyla doğrudan kontrol edebileceği bir alan değil. İthalat bağımlılığı, iklim krizinin tarımsal üretime etkisi, su kullanımı ve tarımsal üretimde verimsizlik ve lojistik sorunları gibi yapısal faktörler gıda fiyatlarında belirleyici oluyor.
Gıda fiyatlarını kontrol etmede Merkez Bankası etkin olamasa da gıda fiyatlarındaki artış Merkez Bankası’nın faiz indirimi sürecini olumsuz yönde etkiliyor. Zira gıda sektörü başta lokantacılık ve konaklama olmak üzere hizmet sektörüne etki ederek tüketici enflasyonunu yukarı çekiyor.
Benzer şekilde ağustosta enflasyonun yüksek seyretmesine neden olan konut ve ulaşım sektörleri de gıda enflasyonuna benzer şekilde enflasyon üzerinde atalet yaratıyor.
Faiz indirimi alanı daralıyor
Ağustos enflasyonu ve devam eden yüksek risk ortamı, Merkez Bankasına faiz indirimi konusunda sınırlı alan tanıyor. Bankanın hem piyasada oluşabilecek anlık atakları savunabilmesi hem de Türk lirasına yönelik kırılgan güveni koruyabilmesi için reel faiz marjını görece yüksek tutması gerekiyor.
Bu durum elbette Merkez Bankasının önümüzdeki hafta faiz indirimine gitmeyeceği anlamına gelmiyor. Ancak yapılacak indirimlerin sayısını ve miktarını önemli ölçüde sınırlandırıyor. Örnek vermek gerekirse Eylül ayı için piyasada oluşan faiz indirim beklentisi enflasyon verisi sonrasında 3 puandan 2 puana geriledi. Yıl sonu için politika faiz oranı tahminleri de %38 civarına yükseldi.
Enflasyonla mücadelede ödünleşme
Sonuç olarak geldiğimiz nokta, para politikasında sınırların zorlandığını gösteriyor. Öte yandan yüksek faiz politikası, başta KOBİ’ler olmak üzere reel sektör, yatırımlar, istihdam ve hanehalkının refahı üzerinde giderek daha ağır baskılar yaratıyor. Bu tablo, enflasyonla mücadelede ödünleşmenin kaçınılmaz biçimde arttığını ortaya koyuyor.
