Trump, ABD’nin Çin’e uygulayacağı gümrük vergisini 1 Kasım’da artıracağını açıkladı. Buna göre, mevcut tarifeye, yüzde 100’lük ekleme yapılacak. Çin’den dün gelen açıklamanın tonu bence sertti. Kısa vadede tansiyon yükselebilir.
Günlük açıklamalardan bağımsız olarak, geniş açıdan bakalım. Öncelikle, ABD’nin tek süper güç olmadığı, çok kutuplu bir dünyada yaşıyoruz. İkincisi, Amerika bundan sonra başta Çin ve Alman ürünleri için ‘‘son tüketici’’ olmak istemiyor. 2024’te ABD’ye karşı; Çin’in ticaret fazlası 263, Almanya’nın fazlası 72 milyar dolardı. ABD son otuz yıldır dünyanın aşırı üretimini ve fazla tasarrufunu emen küresel bir denge unsuruydu. Dolar rezerv paraydı. Tek kutuplu bir dünyada bu gayet iyi çalıştı. Ancak ABD bu rolü artık oynamak istemiyor. Amerika cömert bir imparatorluktan, pazarını sıkı sıkıya koruyan bir ülkeye dönüşüyor. Tabii çok kutuplu yeni düzende bir denge var. Müttefikler değişebilir. Düşmanlar ticareti sürdürebilir. Mesela Çin, İran petrolünün en büyük müşterisidir. Buna rağmen, İsrail’in saldırısına tepki göstermedi. ABD’nin İran’ın nükleer tesisini bombalamasını da doğal karşıladı. Tabii destek açık şekilde verilmedi. İşte bu, dengeli, çok kutuplu bir dünya düzeni örneğidir.
Bu sistem, ekonomilerin büyümesini destekleyebilir. Türkiye esnek bir dış politika uygulayarak bu düzene uyum sağlar. Dönemsel ortaklarımız değişebilir. Karşılıklı olarak güzel hisler beslemediğimiz ülkelerle ticaret yapılabilir.
