Hilal SARI
Dünyanın en büyük 2. ekonomisi Çin’in temmuz dış ticaret verilerinin beklenenden çok daha kötü gelmesi, Fed öncülüğündeki parasal sıkılaşma ve reel gelirlerdeki erimeyle artan geçim krizlerinin küresel ekonomiyi yavaşlattığını bir kez daha teyit etmiş oldu. Hem Çin’in en büyük ihracat pazarları olan gelişmiş ekonomilerde yaşanan durgunluk, hem de Çin’in kendi iç pazarındaki tüketimin yavaşlıyor olması dünyanın fabrikasının temmuz ayı ihracatını yüzde 14,5 düşürürken, ithalat da önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 12,4 düştü. Çin Gümrük İdaresi tarafından açıklanan temmuz dış ticaret verileri pandeminin ilk karantinalarının uygulandığı Şubat 2020’den bu yana en keskin düşüşe işaret ediyor ve Reuters ekonomistleri tahminlerinden daha da sert bir yavaşlama olduğunu ortaya koyuyor. Ekonomistler temmuzda Çin’in ihracatının yüzde 12,5 düşmesini, ithalattaki düşüşün ise yüzde 5’te kalacağını öngörüyordu.
İmalat sektörü son dört aydır daralıyor
COVID-19 pandemisinin ekonomileri en ağır vurduğu dönemden bu yana en keskin düşüş son üç yıldır ekonomisini ihracatı sayesinde destekleyebilen Çin’in ürünlerine ihtiyaç, yüksek enfl asyon ve artan faiz oranlarının talebi baskılamasıyla azalıyor. İhracatı son üç aydır keskin şekilde düşen Çin’in haziranda da ihracatı önceki yıla göre yüzde 12,4, ithalatı yüzde 6,8 düşmüştü. PMI verileri de Çin’in imalat sektörünün son dört aydır daralmakta olduğunu gösteriyor.
“İç tüketiminde son bir iki ayda hızlı bir yavaşlama var”
Ancak temmuz ithalatındaki beklenmedik düşüş, Çin’in iç tüketiminin de beklenenden daha hızlı kötüleştiği anlamına geliyor. Financial Times’da yer alan bir habere göre Capital Economics’in Çin Direktörü Julian Evans-Pritchard, “İthalat verisi hayli kötü geldi. Bizim tahminlerimiz ithalatta yıl başından bu yana yaşanan tüm iyileşme temmuzda kaybedildi ve bu endişe verici. Bu veri yurtiçinde talebin son bir iki ayda hayli hızlı zayıfl adığına işaret ediyor” değerlendirmesi yapıyor.
Bilgisayar, çelik, tekstil ve hazır giyim ihracatının en sert düştüğü kalemler
Çin’in ihracat kalemleri incelendiğinde yüzde 6’nın üzerinde düşen bilgisayar ihracatı ve yüzde 4’ün üzerinde düşen çelik ihracatı, küreselde en sert daralan pazarlar konusunda da bir gösterge niteliğinde. FT’nin gümrük verilerinden yaptığı hesaplamalara göre hazır giyim de Çin’in ihracatının yüzde 4’e yakın (%3,7) bir oranla en sert daralanan kalemleri arasında. Tekstil ve kumaş (%2,4), entegre devre (%1,9), ayakkabı (%1,5), plastik ürünler (%1,4), oyuncak (%1,4), alüminyum (%1), mobilya, seramik ürünler, makine, görsel işitsel ekipmanlar, aydınlatma armatürü, otomotiv parçaları (%0,3), beyaz eşya (%0,3), gübre (%0,3), medikal ekipman (%0,2) ihracatta düşüş kaydedilen diğer kalemler. Nadir metal ve hububat ihracatı temmuzda önceki yıla göre değişmezken, LCD paneller, petrol ürünleri, mobil telefonlar, gemiler ve otomotiv en güçlü artış kaydeden ihracat kalemleri olarak öne çıkıyor.
Sel milyonları yerinden etti, yeni fırtına yolda
Çin, ekonomik sorunlarının yanı sıra aşırı hava olayları nedeniyle yaşanan afetlerle de boğuşuyor. Ülkenin kuzeydoğusunda yaşanan Doksuri Tayfunu ve sel fekaletinde onlarca insan hayatını kaybederken, milyonlarca kişi de yerinden oldu. Şimdi ise ülkenin kuzeydoğusundan gelmesi beklenen Khanun fırtınasının sellere neden olacağından endişe ediliyor. Yaklaşık iki hafta önce de Fujian bölgesinde bir fırtına toprak kaymasına neden olmuştu. Pekin ve yakınındaki Tianjin eyaletlerinde de ağır yağışlar nedeniyle sorunlar yaşanıyor. Çin Acil Durum Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada Songhua ve Nen nehirlerinde yükselen sularının sel yataklarını baskıladığı uyarısı yapıldı. Ülke genelinde yüzlerce kasaba ve ilçenin etkilendiği sellerden 10 gün sonra henüz resmi can kaybı verileri açıklanmadı. Jilin’de 3’ü yerel yetkili 14 kişinin öldüğü bildirilmişti. Farklı şehirlerde yüzbinlerce kişi sellerden etkilenirken, ana bir gıda üreticisi olan Heilongjiang’da da 160 bin kişi yerinden olurken, binlerce hektarlık tarım alanı da olumsuz etkilendi.
Şirketlerin Çin’den çıkışı yuanı zayıflatıyor
YUAN, ticaret verilerindeki yavaşlama, Çin’in net doğrudan yatırımlarının negatifte rekor 34,1 milyar dolara ulaşması (2. çeyrekte sadece 4,9 milyar dolar FDI aldı) ve yabancı şirketlerin tedarik zincirlerini çeşitlendirmek amacıyla Çin’den çıkmasının da etkisiyle zayıf seyrini sürdürüyor. Dolar/yuan kuru 2023’ün başında 6,70 düzeylerindeyken, yıl başından bu yana yüzde 5 yükseldi ve salı günü ticaret verisi sonrası 7,22 düzeyine kadar çıktı.
• HİSSE piyasaları Çin’in ihracat ve ithalatındaki sert düşüşlerin ardından tekrar riskten kaçış moduna girerken, ABD tarafında Moody’s’in bazı küçük ve orta ölçekli bankaların notunu düşürmesi ve bazılarını incelemeye alması Asya’dan Avrupa ve ABD’ye borsalarda sert düşüşler getirdi.
• İTALYAN bankalarına getirilen geçici vergi ile Avrupa borsalarında FTSE MIB TSİ 16:44 itibariyle yüzde 2,19 düşüşle muadillerinden negatif ayrışırken, Almanya’nın DAX sanayi endeksi yüzde 1,10 düştü. FTSE ve CAC’da da sırasıyla yüzde 0,5 ve yüzde 0,8’in üzerinde
• DOLAR endeksi, küresel yavaşlamanın Çin verilerinde de belirginleşmesi sonrası TSİ 16:55 itibariyle 102,84 seviyesine kadar çıktı.
• ALTIN Fed yetkililerinden gelen “bir faiz artışı daha olabilir” mesajı ve Çin verisi sonrası son dört haftanın en düşük seviyesi olan 1926 dolar/ons düzeylerine geriledi.
• BAKIR da Çin ticaret verilerinin en büyük tüketicinin iştahına yönelik endişelerle yaklaşık bir ayın en düşük düzeyine geriledi. LME’de 3 ay vadeli bakır kontratı üçüncü günlük kayıplarını yaşadı ve yüzde 2’ye yakın düşüşle 10 Temmuz’dan bu yana en düşük düzey olan 8.323 dolar/ton düzeyine geriledi.