YENER KARADENİZ/İSTANBUL
Türkiye ekonomisinin itici güçlerinden olan ihracat, bu yıl ilk çeyrekte geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 2,5 artış ile 65,3 milyar dolara yükselirken kg başına ihracat değeri yüzde 1,3 gibi daha sınırlı bir artış gösterdi ve 1,47 dolar seviyesine çıktı. İhracatın birim değerindeki artış ise maliyet kaynaklı yükselişten meydana geldi ve hatta birçok sektör maliyetlerde yüksek oranlı artışı ihracat fiyatlarına pazar kaybetmemek adına tam olarak yansıtamadığı için ihracat birim fiyatları sınırlı oranda arttı. Bu dönemde ihracata konu 26 sektörden 7’sinin birim değeri düşerken, 16 sektörde artış yaşandı ve kalan 3 sektörde ise aynı kaldı. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerinden derlenen bilgilere göre 2025’in ilk çeyreğinde kilogram başına ihracat değerinde en güçlü yükselişi mücevher sektörü gösterirken, zeytin ve zeytinyağı hem değer hem sıralama bazında en fazla gerileyen sektör oldu. Gemi, yat ve hizmetleri ise sıralamasını en çok yükselten sektör olarak dikkat çekti.
Mücevherat hem oranda hem değerde zirvede
2024’te kg başına 532 dolar olan mücevher ihracat değeri, 2025’in ilk çeyreğinde yüzde 349 artarak 2 bin 390 dolara çıktı. Söz konusu artışta altın fiyatlarında meydana gelen artışın da etkisi olduğunu söylemekte fayda var. Zira geçen yıl ilk çeyrek ile kıyaslandığında altın fiyatları 2025’in ilk çeyreğinde yüzde 50’den fazla arttı. Yine ilk çeyrekte altın fiyatlarının Türkiye’de uluslararası piyasa ile yakınsaması ihracatın da artmasını sağladığı için mücevherat sektöründe geçmiş 10 yılda en yüksek 900 dolar seviyesinde olan kg başına ihracat değeri 2 bin 390 dolara kadar çıktı. Bu artış, mücevheri hem mutlak değer hem sıralamada birinci sıraya taşıdı. Yüksek kaliteli taşlar ve işçilik değerlemesinin etkisiyle mücevher sektörü katma değerli ihracatın lokomotifi olmayı sürdürdü.
Kg başına değerde ilk 3 sektör aynı kaldı
Kg başına ihracat değerinde mücevherat sektörünü 58,26 dolar ile savunma sanayi izledi. Savunma sanayi 26 sektör arasında ikinci sırada yer alsa da geçen sürede kg başına ihracat değerinde yüzde 11 düşüş yaşadı. Sektörün ihracat değeri geçen yılın sonunda 65 doları aşarak rekor seviyeye yükselmişti. Savunma sanayini kg başına ihracat değeri yüzde 0,86 oranında artırarak 15,33 dolara çıkaran hazır giyim sektörü, yüzde 6,68 artırarak 11,82 dolara çıkaran deri ve deri mamulleri sektörü izledi. 4 sektörün ihracat değerindeki sıralaması değişmedi.
En hızlı çıkış gemi, yat ve hizmetlerinden
İhracat değeri sıralamasında en yüksek çıkış ise gemi, yat ve hizmetlerinden geldi. 2025’in ilk çeyreğinde kg başına ihracat değeri yüzde 69,7 artışla 5,51 dolardan 9,35 dolara çıkan gemi, yat ve hizmetleri sektörü, sıralamada 10. basamaktan 5. sıraya yükselerek en fazla sıçrama yapan sektör oldu. Lüks segmentte siparişlerin artması ve Avrupa pazarında Türkiye’ye yönelen ilgi bu performansı destekledi. En yüksek oranlı artış sıralamasında gemi ve yatı yüzde 13’lük artış ile kg başına ihracat değerini 2,6 dolara çıkaran süs bitkileri ve mamulleri, yüzde 12,39’luk artış ile 1,27 dolara çıkan mobilya sektörü ve yüzde 11’e yakın artış ile 4,93 dolarlık kg başına ihracat değerine ulaşan kuru meyve sektörü izledi.
En fazla düşüş zeytin ve zeytinyağından
Diğer yandan, zeytin ve zeytinyağı sektöründe ise aynı dönemde yüzde 31,4’lük bir gerileme yaşandı. 2024’te kg başına 4,59 dolar olan ihracat değeri, 2025 ilk çeyreğinde 3,15 dolara düştü. Söz konusu değer kaybı ile birlikte geçen yıl 11. Sırada yer alan zeytin ve zeytinyağı sektörü bu yıl 16. sıraya düştü. ihracat birim değerini en fazla düşüren sektörler sıralamasında ikinci sırada yüzde 10,99 düşüş ile savunma sanayi ve yüzde 7,69 düşüş ile de çelik sektörü yer aldı.
Elektrik-elektronik, su ürünleri ve madencilik sektörlerinin kg başına ihracat değerinde herhangi bir değişim yaşanmadı. Elektronik sektörü 4,38 dolarda, su ürünleri ise 3,16 dolarda ve madencilik de 0,2 dolarda sabit kaldı. Bu durum, ihracat hacminin artmasına rağmen ürünlerin ortalama değerinde kayda değer bir dönüşüm olmadığını gösteriyor.
En düşük değerli sektörler yine değişmedi
Madencilik ürünleri ile çimento, cam ve seramik sektörü kg başına 0,20 doların altında kalan değerlerle listenin en alt sıralarında yer aldı. Bu sektörlerin ortalama ihraç fiyatlarında artış olmaması dikkat çekti. Yine söz konusu iki sektöre ek olarak hububat, yaş meyve sebze ve çelik, 26 sektör arasında kg başına ihracat değeri açısından 1 doların altında kalan 5 sektör olarak dikkat çekti. Veriler, Türkiye’nin geleneksel güçlü sektörlerinde stabil veya düşük performans gözlenirken, işçilik ve teknoloji gerektiren niş alanlarda sıçrama yaşandığını ortaya koyuyor. Sektör temsilcileri, birim fiyat artışı, sadece toplam ihracat hacmini değil, ülke ekonomisine katkı sağlayana dikkat çekerek, bu nedenle teknoloji ve tasarıma dayalı üretimin desteklenmesi gerektiğini sık sık dile getiriyor.
Alt kategorilerde 124 dolar ile kürk ilk sırada
TİM verilerine göre sektörler bir de 208 ayrı alt kategoriye ayrılıyor. Bu kategoriler dikkate alındığında en yüksek kg başına değerde zirvede yer alan mücevherat ve savunma sanayi alt kategorilerini deri sektöründen kürk takip ediyor. Söz konusu kategoride kg başına ihracat değeri 124 dolar olarak gerçekleşti ve bu değer savunma ve mücevher sektörü alt kategorileri hariç tutulduğunda kürkü ilk sıraya yerleştirdi. Söz konusu değer geçen yılın sonunda 107 dolar seviyesindeydi.
