Merve YİĞİTCAN
Zayıflayan talep, baskılanan kur nedeniyle rekabetçi fiyatlardan uzaklaşılması ve Uzakdoğulu rakiplere kaybedilen pazarlar nedeniyle ihracat değer bazında yüzde 3 düşerken miktar bazında kayıp yüzde 21’i buldu. Miktardaki düşüşe rağmen değerdeki düşüşün sınırlı kalmasında girdi maliyetlerinin yukarı çektiği birim fiyatlardaki artış etkili oldu. Öte yandan Rusya etkisinden arındırıldığında genel ihracatta miktar ve değer bazında düşüşün daha dramatik boyutlarda olacağı anlaşılıyor… Zira ilk 5 ayda sadece Rusya’ya yapılan ihracat yüzde 112 artarak 1,89 milyar dolardan 4 milyar dolara çıktı. Rusya etkisi çevre ülkelerine ihracatı da artırdı. BDT ülkelerine ihracat da söz konusu dönemde yüzde 58 artarak 6,4 milyar dolardan 10,1 milyar dolara yükseldi. Söz konusu dönemde Türkiye’nin en büyük ihracat pazarı AB dahil tüm ülke gruplarına ihracatı düşerken, sadece BDT ülkeleri grubuna arttı.
En büyük kayıp çelikte
Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) mayıs ayı ihracat verilerinden derlenen bilgiye göre, yılın ilk 5 ayında Türkiye’nin ihracatı değer bazında yüzde 3 düşerek 93,08 milyar dolardan 89,9 milyar dolara geriledi. Aynı dönemde genel ihracatta miktar bazında gerçekleşen kayıp ise yüzde 21 olarak kaydedildi. Ocak-Mayıs 2023 döneminde 27 alt grubun 22’sinde miktar bazında düşüş görüldü. En büyük kaybın çelikte olduğu görülüyor. Söz konusu dönemde çelik sektörünün ihracatı değer bazında yüzde 38,4 gerileyerek Ocak-Mayıs 2022’deki 9,5 milyar dolar seviyesinden 5,8 milyar seviyesine kadar indi. İlk 5 ayda miktar bazında kayıp ise yüzde 40,5… Sektör temsilcileri bunda talep zayıflığının yanı sıra ihracat pazarlarındaki korumacılık önlemlerinin, enerji maliyetlerinin yukarı çektiği fiyatların rekabetçilikten uzaklaşmasının ve Türkiye’ye Rusya başta olmak üzere ticareti kısıtlanan ülkelerden gelen ucuz çeliğin sebep olduğunu belirtiyor. Öte yandan tüm bu olumsuz gelişmelere rağmen çelik sektörü, ihracata en fazla katkı sağlayan beşinci sektör olarak dikkat çekiyor.
Üretim maliyetleri pazar kaybettiriyor
Çelik sektörü gibi ihracatta kırmızı alarm veren bir diğer sektör ise çimento, cam, seramik ve toprak ürünleri… Bu alt grupta da ihracat ilk 5 ayda geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 14 gerileyerek 2,3 milyar dolardan 1,9 milyar dolara indi. İlgili sektörde Ocak-Mayıs 2023 döneminde miktar bazındaki gerileme ise yüzde 32,7 ile değer bazındaki gerilemenin çok üzerine çıkıyor.
Türkiye’nin en fazla ihracat yaptığı üçüncü sektör olan hazır giyim ve konfeksiyonda da 5 ayda ihracat değeri yüzde 5,24 gerileyerek 8,3 milyar dolara düştü; miktarı ise yüzde 13,5 geriledi. Sektör temsilcilerinden edindiğimiz bilgiye göre hazır giyimciler özellikle işçilik ücretlerinden kaynaklanan maliyet artışı nedeni ile fiyatları yukarı çekmek zorunda kaldı. Ucuz üretmenin zorlaşması nedeniyle sektörün daha katma değerli ürüne ‘mecburen’ yöneldiği belirtiliyor.
İkinci büyük kimyada da düşüş var
Türkiye’nin ikinci en büyük ihracatçı sektörü olan kimyada ise yukarıdaki sektörlerin aksine ilk 5 ayda değerin miktardan daha fazla gerilediği görülüyor. Ocak-Mayıs 2022’de 13,7 milyar dolar olan kimya ihracatı bu yılın ilgili döneminde yüzde 10,5 gerileyerek 12,2 milyar dolara indi. Sektörün ihracatında miktar bazında yaşanan gerileme ise yüzde 9,2…
Demir/demir dışı metaller de ihracatı düşenler kervanına katıldı. Bu sektörün ihracatı ilk 5 ayda geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 16 gerileyerek 5,4 milyar dolara indi. Miktar bazındaki gerileme ise tıpkı kimya sektöründe olduğu gibi değer bazından daha düşük kaldı. Sektörün ihracatı ocak-mayıs döneminde miktar bazında yüzde 13,8 geriledi.
Elektronik ve makinede kg fiyatı arttı
Bu olumsuz tabloya karşın, bazı sektörlerde miktar bazında düşüşe rağmen değer bazında yüksek artışlar yaşandı. En büyük 5 ihracatçı sektörden biri olan elektrik ve elektronikte ocak-mayıs döneminde ihracat miktar bazında yüzde 4,4 düşmesine rağmen, değer bazında yüzde 10,2 artarak 6,5 milyar doları aştı. Böylece sektörde ihracatın kg fiyatı geçen yılın mayıs ayı itibarıyla 4,61 dolar iken, bu yılın mayıs ayı itibarıyla 5,31 dolara çıktı. Makine ve aksamları sektöründe de aynı dönemde ihracat miktar bazında yüzde 9’a yakın düşse de değer bazında yüzde 12,2 artarak 4,5 milyar dolara ulaştı. İlgili dönemler itibarıyla sektörün ihracat kg fiyatı 5,72 dolardan, 7,03 dolara çıktı. Aynı şekilde yaş meyve sebze ihracatı ilk 5 ayda miktar bazında yüzde 12,7 gerilemesine rağmen değer bazında yüzde 22,5 artarak 1,4 milyar doları buldu.
Otomotivde değer de miktar da yükseldi
Alt gruplar bazında ihracat miktarı artan sadece 5 sektör bulunuyor. İlk 5 ayda en fazla ihracat yapılan sektör unvanını taşıyan otomotivde ihracat miktar bazında yüzde 1,2 artarken, değer bazında yüzde 14,8 artarak 14,3 milyar dolara ulaştı. Miktar bazında en yüksek artış ise yüzde 64 ile zeytin ve zeytinyağı sektöründe görüldü. Bu sektörün ihracatı Ocak-Mayıs 2023 döneminde yüzde 188,8 oranında artarak 480,27 milyon dolara yükseldi. Gemi yat ve hizmetleri, savunma ve havacılık ile tütün sektörlerinde de ihracat hem miktar hem de değer bazında yükseldi.
