Küresel buğday piyasasında, aşırı arz, agresif ihracat rekabeti ve jeopolitik gerilimler güçlü bir düşüş senaryosu oluşturuyor. Rusya ve Avustralya gibi ihracat devlerinin agresif fiyat politikaları, ABD’nin iç lojistik sorunları ve ticaret savaşları ihtimali, fiyatlar üzerinde baskıyı artırırken yatırımcı güvenini de zedeliyor.
Uluslararası Ekonomik Analiz ve Tarım Piyasası Araştırmaları Merkezi’nin (Ceema) raporuna göre, Chicago piyasasında buğday fiyatı ağustosta ortalama 5.08 dolar ile temmuz ayına göre yüzde 5.9 geriledi. Ağustos 2024’e kıyasla düşüş oranı ise yüzde 3.6 oldu. Şu sıralar fiyatlar artan üretim baskısıyla kile başına 5 dolar bandına takılmış durumda. Son 1 ayda düşüş yüzde 2.8, yılbaşından bu yana gerileme yüzde 9.3. Uzmanlara göre, tahıl tüccarları öngörülemeyen şoklara karşı korunaklı hareket etmeli, aşağı yönlü riske karşı strateji geliştirmeli.
Küresel buğday ihracatında Rusya açık ara lider konumunu koruyor. 2024 yılında 31,59 milyon ton buğday ihraç eden ülkenin, 2025/26 döneminde 41,5 milyon tona ulaşarak küresel pazarın yüzde 26’sını ele geçirmesi bekleniyor. Rusya’yı, Asya pazarına yakınlığı ve yüksek kaliteli buğdayı sayesinde öne çıkan Avustralya takip ediyor. Avustralya’nın 2024 ihracatı 29,29 milyon ton olurken, kuraklığa rağmen Kanada 25,58 milyon tonluk ihracatla üçüncü sırada yer aldı. Bir zamanlar en güçlü oyunculardan biri olan ABD ise iç arz fazlası ve lojistik darboğazlar nedeniyle 17,94 milyon tonla dördüncü sıraya geriledi.
Bu tablo, geleneksel ticaret akışlarını kökten değiştirmiş durumda. Çin pazarında ABD buğdayı, daha düşük fiyat ve hızlı teslimat avantajı sağlayan Rusya ve Avustralya buğdayı karşısında rekabet gücünü kaybediyor. 2024’te Çin’e yapılan ABD buğday ihracatı 440,8 milyon dolar seviyesinde kalırken, pazar payı giderek eridi.
Ticaret savaşları ABD’yi zorluyor
ABD’nin buğday ihracatındaki sıkıntı, yalnızca üretim ve lojistikle sınırlı değil. Trump yönetiminin 2025 Şubat ayında açıkladığı gümrük vergileri, sektörde yeni bir belirsizlik dalgası yarattı. Çin’e yüzde 10, Meksika ve Kanada’ya yüzde 25 gümrük vergisi getirilmesi, tedarik zincirlerini zorlayarak ABD buğdayının rekabet gücünü zayıflattı.
Bu gelişmelerin ardından Çin, Rusya ve Avrupa Birliği buğdayına yönelerek stoklarını düşük maliyetle artırmaya başladı. ABD vadeli işlem piyasalarında sermaye çıkışları hızlanırken, spekülatif pozisyonlar sert düştü. Ağustos 2025 itibarıyla Chicago buğday vadeli işlemlerindeki net spekülatif pozisyonlar 89 bin seviyesine gerileyerek bir önceki çeyreğe göre yüzde 13 düşüş gösterdi.
Yatırımcı stratejisi; düşüş trendine oynama
Chicago piyasasında buğday vadeli kontratlarında kısa pozisyonlar 110 bin kontratın üzerine çıkarak ayı piyasasının güçlendiğini gösterdi. Uzmanlara göre kısa vadeli yatırımcılar, üç kritik faktörü yakından izlemeli:
■ Rusya’nın ihracat hacmi: Aşırı arz belirtileri fiyatları daha da aşağı çekebilir.
■ Tarife dalgalanmaları: Çin ile yaşanacak yeni bir ticaret savaşı, fiyatlarda geçici sıçramalar yaratabilir.
■ Arz şokları: Kanada veya Avustralya’daki kuraklıklar, kısa vadeli fiyat dalgalanmalarına yol açabilir.
Güçlü üretim beklentisi
Uluslararası Tahıl Konseyi (IGC), 2025/26 döneminde dünya buğday üretimi tahminini 3 milyon ton artırarak 811 milyon tona yükseltti. 2025-26 döneminde buğday tüketimi tahmini ise Temmuz ayına göre 2 milyon ton artarak 816 milyon tona yükseldi. Başlıca üreticiler arasında yer alan Arjantin’de son yağışlar buğday tarlalarına fayda sağladı ve mahsulün yüzde 99,5’i normal ila mükemmel durumda kaldı. Ülke, 6,7 milyon hektarlık alana ekim yaptı ve 19,8 ila 20 milyon ton arasın da bir üretim bekleniyor. Avustralya da tahminlerini revize ederek 2025 yılında on yıllık ortalamanın yüzde 22 üzerinde, 33,8 milyon ton buğday hasadı yapmayı bekliyor. Avustralya Tarım Bakanlığı ayrıca, kanola üretiminin bir önceki yıla göre yüzde 1 artışla 6,4 milyon tona, arpa üretiminin ise yüzde10 artışla 14,6 milyon tona ulaşabileceğini bildirdi.
