Aralık 2021... Yıllık tüketici fiyat artışı yüzde 36’yı buluyor. 2000 sonrasının en yüksek yıllık artışı... 2021’in eylülünde başlatılan yeni ekonomi politikasının meyvesi hasat ediliyor adeta...
Yıllık enflasyon 2022’de giderek yükseliyor. Vatandaşın “Benim hissettiğim çok daha fena, bu oranlar ne ki” dediği dönemin başlangıcı. Ekim ayına geliniyor, yıllık artış yüzde 86’ya ulaşarak rekor kırıyor.
Sonra düşüş başlıyor, yıllık oranda tabii ki. Dün yazdığımız nedenle; malum baz etkisi. Fiyatların düştüğü tabii ki yok.
Bu yılın haziranı, yüzde 38’e kadar iniliyor. Oran görece düşük ama vatandaş inim inim inliyor. Yıllık enflasyon oranı aşağı-hayat pahalılığı yukarı!
“Seçim bitti, artık döviz kurunu biraz bırakalım” deniliyor, hem başka çare de pek yok ve kur artıyor. Bunun etkisiyle temmuz ve ağustosta hiç görülmedik artışlar yaşanıyor.
Ve yine aynı vaatler duyulmaya başlanıyor:
“Enflasyon biraz daha yükselecek ama 2024 sonunda yüzde 36’ya inecek. Hele birkaç yıl daha sıkın dişinizi, tek haneyi göreceğiz.”
Yüzde 36 ne zaman, 2024 sonunda, gerçekleşirse o da...
Diyelim gerçekleşti. Grafiğin başlığında “Bizim enflasyon tarih gibi, hep tekerrür ediyor” derken haksız mıyız?
Üç oran...
■ Aralık 2021’de yıllık oran kaç, yüzde 36...
■ Aradan bir buçuk yıl geçiyor, bu yıl hazirandaki oran kaç, yüzde 38...
■ Bir buçuk yıl sonra Aralık 2024 için tahmin kaç, yüzde 36...
Üç yıl ve başladığımız yere geleceğiz, gelebilirsek eğer... Bu başarı mı yani!
Ya fiyatlar?
Yıllık oran üç yılda başladığı yere diyelim döndü. 2024 sonunda yüzde 36 çok ama çok zor da, diyelim bu orana inildi.
Peki ya fiyatların düzeyi ne oldu?
Tüketici fiyat endeksini herhangi bir tüketim kalemi gibi düşünebilirsiniz.
TÜFE 2021’in aralık ayında 687 düzeyindeydi. Varsayalım o ay bir tüketim malı için 687 lira ödüyordunuz.
Yıllık enflasyon oranı arttığında cebinizden çıkan para tabii ki artıyor da, yıllık oran gerilediğinde cebinizden daha az mı para çıkıyor, hayır.
Örneğin enflasyonun yüzde 86 ile zirve yaptığı geçen yılın ekiminde cebinizden çıkan para 1.084 liraya yükselmiş.
Peki yıllık enflasyonun yüzde 38’e indiği bu yıl haziranda aylık olarak ne harcamışsınız, 1.352 lira.
Seneye aralıkta yeniden yüzde 36’yı yakalayabildiğimizde bile cebinizden aylık 2.532 lira çıkacak.
■ Aralık 2021’de enflasyon yüzde 36 iken 100 lira harcıyorsunuz.
■ Haziran 2022’de enflasyon yüzde 38’e indiğinde harcanan para 197 liraya çıkıyor.
■ 2024’ün aralık ayında yıllık enflasyon tahmin edildiği gibi yüzde 36’ya indiğinde ise harcanan para 369 lirayı bulacak.
Yıllık enflasyon üç yıl önceki düzeyde ama cepten çıkan para 100’den 369’a çıkmış.
Tabii ki bu hesaplama TÜFE’nin gerçek fiyat artışını yansıttığı varsayımına dayanıyor. Ayrıca unutulmamalı ki TÜFE çok gerçekçi ölçülüyor olsa bile bu oranlar ortalama değişimi gösteriyor. Vatandaşın, geliri düştükçe zorunlu harcamalara ağırlık vermek durumunda kaldığı, bu çerçevede harcamanın çok büyük bir kısmının gıda ve barınmaya yapıldığı, bu kalemlerdeki fiyat artışının da ortalamanın üstünde olduğu biliniyor.
Bir yanlış var da, nerede?
Yıllık enflasyon oranı çıkıyor, iniyor, çıkıyor, tekrar iniyor ya da ineceği umuluyor.
Enflasyon 2024 sonunda değilse bile bir gün inecektir, bu kesin; ama önemli olan orada tutabilmek.
Niye bu dalgalanmayı yaşadığımızın üstünde durmak gerekmez mi? Ekonomi yönetimi yanlış tercihlerde bulunup hata mı yapıyor, yoksa onlar işlerine karışıldığı için istemeye istemeye yanlış kararlar mı alıyor?
Nasıl olduğu aslında ikinci planda... Sonuçta birileri yanlış yapıyor.
Tekrar grafiğe dönelim...
Grafikteki oranları gösteren kırmızı çizgi fazla önemli sayılmaz.
Asıl o kutular var ya, koyu renkle gerçekleşen dönemi, açık renkle gelecek dönemi gösteren kutular; onlar fiyatların sürekli arttığını ve vatandaşın bu fiyat artışlarının karşısında hep yenik düştüğünü ortaya koyuyor.
Ve dün de söylediğimiz gibi şu enflasyonda da ne bel varmış; birkaç yılda bir kırılmakla(!) birlikte adeta dokuz canlı, hiçbir şey olmuyor!
