Mikro finans hizmetinin günümüzde bu kadar desteklenir olmasının sebeplerinden bir tanesi kredi dönüş oranlarının yüzde 90 hatta yüzde 95’lere çıkmış olmasıdır.
Küresel Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi’nin (ÇBYE) 2024 yılında açıklanan son güncellemesine göre dünya genelinde 455 milyon yoksul insan şiddet içeren çatışmaların olduğu ülkelerde yaşıyor. Bu durum, yoksulluğun azaltılması yönünde güçlükle elde edilen toplumsal ilerlemeleri engelliyor ve hatta süreci zaman zaman tersine çeviriyor.
2024 yılı ÇBYE Raporu’na göre dünya genelinde 1,1 milyar insanın akut yoksulluk içinde yaşadığını ve bu miktarın nüfusun yüzde 40'ını oluşturduğunu, yaygın olarak kullanılan veri setlerinden en az birine göre, savaş ve kırılganlığın olduğu ve/veya yeterli barış ortamının bulunmadığı ülkelerde büyük bir çoğunluğun yaşadığını ortaya koymaktadır.
ÇBYE raporunda, çatışma ortamlarındaki yoksullukla ilgili derinlemesine yapılan analizlerin yanı sıra yoksul insanların yaşantıları ve dünya genelinde yoksulluğun azaltılmasıyla ilgili oluşan trendler hakkında ayrıntılı bilgilere de yer veriliyor.
- 1,1 milyar yoksul insanın yarısından fazlasını 18 yaş altı çocuklar (584 milyon) oluşturuyor. Küresel olarak, yetişkinlerin yüzde 13,5'i yoksulluk içinde yaşarken, çocuklarda bu oran yüzde 27,9 düzeyindedir.
- 1,1 milyar yoksul insanın büyük bir bölümü yeterli sanitasyon hizmetlerinden (828 milyon), barınma imkanlarından (886 milyon) veya yemek pişirmek için enerjiden (998 milyon) yoksun durumdadır.
- 1,1 milyar yoksul insanın yarısından fazlası (637 milyon kişi), hanesinde yetersiz beslenen bir birey ile birlikte yaşıyor. Güney Asya’da 272 Milyon yoksul insan en az bir kişinin yetersiz beslendiği hanelerde yaşarken, bu sayı Sahra Altı Afrika’da ise, 256 Milyon kişidir.
Yoksullara imkân verilmesine yönelik finansman çalışması
Mikro finansman yöntemi, yoksul ve düşük gelir düzeyindeki kişi, aile ve mikro işletmelere (1-9 kişiden az çalışanı olan) sağlanan bir finansman hizmetidir. Proje özelinde iş yapma fikri olup, gelir getirici bir faaliyette bulunmak üzere küçük bir başlangıç sermayesine ihtiyacı olan yoksullara imkân verilmesine yönelik finansman çalışmasıdır. Sadece güvene dayanan, teminatsız ve kefilsiz küçük sermaye şeklinde verilen mikro krediler, yoksulların kendi kendilerine yoksulluktan kurtulmaları için etkili bir strateji olarak genel kabul görmektedir. Bunun dışında geleneksel kredi, mevduat, sigorta ve geçerli mali sistem dışında kalanlara veya bu imkanlara ulaşamayanlara yönelik yapılan tasarruf, sigorta ve para transferi gibi hizmetler de mikro finansman hizmetleri arasında sayılmaktadır.
Atıl kapasitenin açığa çıkmasında rol oynuyor
Mikro finans sisteminin bir alt kümesini oluşturan mikro kredinin tanımı şu şekilde ifade edilmektedir: “Bir mikro finansman kuruluşunca bir mikro girişimciye, işini geliştirmesi amacıyla verilmiş olan kredidir. Mikro kredi genellikle işletme sermayesi ihtiyacının karşılanması, hammadde ve malzeme alımı, imalat için gerekli sabit teçhizatın alımı gibi amaçlarla verilmektedir. Sıklıkla şu örnek verilmektedir: Mikro kredi sistemi vasıtasıyla kişiye yemesi için bir balık verilmez. Ona nasıl balık tutulacağı da öğretilmez. Ancak bunların ötesinde, yoksulun balık tutmak için bir ağ veya kayık kiralaması veya alabilmesi sağlanır. İnsanların yaradılışında kabiliyetlerinin olduğunu kabul eden küçük kredi sistemi, insanlardaki atıl kapasitenin açığa çıkarılmasında önemli bir rol oynamaktadır. Ortaya çıkarılan bu atıl kapasite ile içinde bulundukları yoksulluklar bir nebze olsun aşılabilmektedir. Çok farklı uygulama yöntemleri bulunmasına rağmen, sistemin felsefesi yoksullara da uygun fırsatlar verilmesi durumunda yatırım ve tasarruf yapabilecekleri, tek yapılması gerekenin özellikle finansman alanında yaşanan sıkıntıların esnek uygulamalarla, teminatsız ve kefilsiz, güven unsuruna dayanarak başarıya ulaştırılmalarının sağlanmasıdır. Finansal hizmet sunan ticari bankalar yoksul kesimleri riskli gördükleri için genellikle finansal hizmet sunma taraftarı değillerdir. Bu uygulamanın da ticari mantık işleyişi içerisinde geçerli sebepleri bulunmaktadır. Şöyle ki yoksul insanların alabilecekleri kredi karşılığında yeterli düzeyde teminat sunamaması, geçmişte çok fazla ticari işlemlerde bulunmamaları nedeniyle kredi geçmişlerinin bulunmaması bu kesimlere bankalar tarafından hizmet sunulmasını cazip hale getirmemektedir. Ancak mikro kredi ve mikro finans hizmetinin günümüzde bu kadar desteklenir olmasının sebeplerinden bir tanesi de kredi dönüş oranlarının yüzde 90 hatta yüzde 95’lere, yani normal bankacılık hizmetlerinden yararlananlardan daha yüksek oranlarda çıkmış olmasıdır. Bunun açıklaması şu şekilde yapılmaktadır. Normal bankacılık hizmetlerinden yararlananlar yükümlülüklerini yerine getirmedikleri zaman çeşitli yöntemlerle kanuni düzenlemeleri kendi lehlerinde kullanabileceklerini düşünmekte, yoksul insanlar ise ulaşmış oldukları finansal hizmetin kendileri için adeta bir can simidi olduğunu iyi bilmekte, bu nedenle kredilerin geri ödenmesinde ve diğer yükümlülüklerin yerine getirilmesinde azami gayret göstermektedirler.
Mikro finans alanında kredilendirme sürecini geliştiren ilk kişi Bangladeşli bankacı, ekonomi profesörü ve sivil toplum lideri olarak çalışan Muhammed Yunus’tur. Mikro kredi kavramını ortaya çıkaran ve geliştiren kişi olarak kabul edilmektedir. Aynı zamanda Grameen Bank'ın kurucusudur. 2006 yılında kendisine ve bankasına, "alt katmanlarda ekonomik ve sosyal kalkınma yaratma çabalarından ötürü" Nobel Barış Ödülü verilmiştir.
Mikro kredi uygulamasının mucidi, Muhammed Yunus, farklılıklardan bağımsız olarak adil bir rekabet düzeninde barış, insanlık ve uzlaşmaya dayalı daha iyi bir dünya için geliştirdiği “Sosyal İş” modeli ve bu hayalini genç liderlere aktarmak için oluşturduğu eğitim programı ve farkındalık çalışmalarından dolayı dünyada birçok kurum tarafından projesi uygulanmaya değer bulunmuştur.
