DİLAY HATİP
ABD Başkanı Donald Trump'ın Çin, Kanada ve Meksika’ya getirdiği ek gümrük vergileri sonrasında, Avrupa Birliği’nin sıradaki hedef olduğunu ve İngiltere’nin de değerlendirmeye alındığını açıklamasıyla yöneticiler, küresel ticaretin bozulabileceği ve bazı şirketleri üretimi ABD'ye taşımaya yöneltebileceğini belirtiyor. JPMorgan Başekonomisti Bruce Kasman, "Sınırlar arası mal taşımanın artan maliyetinin ötesinde, yerleşik tedarik zincirlerini bozacak ve Kuzey Amerika'daki iş dünyasının güvenini düşürecek" dedi.
Kapsamlı tarifelerin sürdürülmesi halinde Goldman Sachs, S&P 500 kazanç tahminlerini %2 ila %3 arasında düşüreceğini tahmin ediyor. Avrupa’nın “çizgiyi aştığını” belirten Trump, “Ne olacağını göreceğiz fakat AB’ye kesin tarife uygulanacağını söyleyebilirim. Çünkü bizden faydalandılar ve 300 milyar doları aşkın açığımız var" ifadelerini kullandı.
Almanya Başbakanı Olaf Scholz, ABD'nin AB'ye yönelik tarife getirmesi durumunda gerekirse misilleme yapacağını açıklayan diğer AB liderlerine katıldığını söyledi. Scholz dün Brüksel'de AB liderlerinin gayri resmi toplantısı öncesinde "İş birliği yaparsak hem ABD hem de Avrupa için, her zaman iyi olur. Ancak net olan şu ki, konuşmanın temeli kendi gücünü bilmektir: Avrupa harekete geçebilir" şeklinde konuştu.
Piyasalar çalkalandı
Dünya finans piyasaları da ticaret savaşına ilişkin endişelerin etkisiyle sarsıldı. Euro, dolar karşısında %2,1 kadar değer kaybederek 1,0141’e kadar geriledi. Euro'nun 1999 yılında ortaya çıkmasından bu yana, para birimi yalnızca birkaç kez ABD dolarına eşit değerde işlem gördü. Bunun son örneği Kasım 2022’de Rusya'nın Ukrayna'yı geniş çaplı işgalinin Avrupa'da bir enerji krizine yol açması ve resesyon korkularını tetikleyerek döviz çiftini 1:1 oranına düşürmesinin ardından yaşanmıştı. Asya hisse senedi piyasaları pazartesi günü çoğunlukla düşerken, ABD ve Avrupa hisse senedi vadeli işlemleri keskin bir şekilde geriledi. Alman ve Fransız borsaları, otomobil üreticilerinin hisseleri en kötü etkilenenler arasında olmak üzere yaklaşık %2 düşerken, Londra'daki FTSE 100 %1'den fazla değer kaybetti. Japonya'da Nikkei 225 endeksi %2,7 düşüşle 38.541 puandan ve Güney Kore'de Kospi endeksi %2,5 azalışla 2.454 puandan kapandı.
Otomobil üreticilerinin hisseleri düşüşte
Europe Stoxx 600'de otomobil ve parçaları endeksi %4,1 kayıpla iki haftanın en düşük seviyesine geriledi. Almanya'da Dax 40 endeksinin de ticaret savaşı korkularıyla son günlerdeki yeni rekor arayışına dün son vermesi dikkati çekti. Endeks, dün sabah saatlerinde yaklaşık %2 değer kaybetti. Avrupalı üreticiler Volkswagen, Volvo, Porsche ve BMW'nin hisseleri %5'ten fazla düşüş gösterirken, Fransız otomobil parçaları tedarikçisi Valeo'nun hisseleri ise yaklaşık %8 geriledi. Diğer taraftan Meksika’da operasyonları bulunan ve uzun süredir burada üretilen otomobilleri ABD'ye ihraç eden birçok Birçok Japon ve Güney Koreli otomobil üreticisi de olumsuz etkilendi. Dünyanın en büyük otomobil üreticisi Toyota ve daha küçük rakibi Nissan %5'ten fazla değer kaybederken, Honda da %7'den fazla değer kaybetti. Analistlere göre, Alman üretici Volkswagen'in gelirlerinin yaklaşık 8 milyar Euro’su ve Stellantis'in gelirlerinin yaklaşık 16 milyar Euro’su Trump'ın tarifelerinden etkilenecek. ABD'nin 2024'te Kanada ve Meksika'dan yaklaşık 3,6 milyon hafif araç ithal ettiği ve bunun da ABD'de satılan tüm araçların %22'sini oluşturduğu kayıtlarda yer alıyor. Meksika, Japonya, Güney Kore ve tüm Avrupa'yı geçerek ABD'nin hafif araç ithalatının en büyük kaynağını oluşturuyor.
Nvidia gibi şirketler Çin ve Meksika’daki çip üretimine güveniyordu
Tayvanlı TSMC'den Hollandalı ASML'ye kadar ABD firmalarına çip tedariği yapan birçok üretici de sektörün küresel tedarik zincirleri ve talepteki olası bir yavaşlama nedeniyle gümrük vergisi etkisine hazırlanıyor. Dünyanın en büyük yonga üreticisi olan TSMC, ABD firmaları Apple, Nvidia, AMD, Qualcomm gibi diğer şirketlere çip satışı yapıyor. Hargreaves Lansdown'da para ve piyasalar müdürü olan Susannah Streeter, “Son hamleler çip sektörünü vuran yüksek gerilimi yatıştırmak için fazla bir şey yapmayacak. Nvidia gibi şirketler, Çin ve Meksika gibi denizaşırı ülkelerdeki fabrikalardan çip üretimine güveniyor” dedi.
Son dakika erteleme geldi
Gümrük vergilerinin yürlüğe girmesine saatler kala, Bloomberg haber ajansı, Trump'ın müzakere amaçlı olarak Meksika'ya vergi uygulamasının bir ay ertelendiğini duyurdu.
■ Bitcoin 95 bin doların altına indi
Kripto para piyasasında ise Bitcoin haftanın ilk günü 91.119 dolar seviyesine kadar geriledi, Ethereum da 2.186 dolara kadar düştü. Trump’ın destek verdiği TRUMP token ise piyasaya sürüldükten sadece 48 saat sonra %75 değer kaybetti. Çin’den ticaret teklifi Wall Street Journal'ın aktardığına göre, Çin'in Trump yönetiminin uyguladığı gümrük vergilerine karşı ilk teklifi , Trump'ın ilk dönemini kapsayan 2020'de imzalanan "1. Aşama" ticaret anlaşmasının geri getirilmesine odaklanacak. Habere göre, Çin'in planının diğer bölümleri arasında yuanı devalüe etmeme taahhüdü, ABD'de daha fazla yatırım yapma teklifi ve fentanil öncüllerinin ihracatını azaltma taahhüdü yer alacak. Trump'ın 2020 yılında Pekin ile imzaladığı 1. Aşama ticaret anlaşması, o dönemde yaklaşık iki yıl süren tarife savaşını sona erdirmişti.
