İSTANBUL / EKONOMİ
Cari işlemler dengesi yaklaşık son 3 yıldır ilk kez üst üste 4 ay fazla verdi. Merkez Bankası verilerine göre eylülde 2.88 milyar dolar civarında beklenen cari fazla 2 milyar 988 milyon dolar olarak oluşurken, altın ve enerji hariç cari fazla ise 7 milyar 734 milyon dolar gerçekleşti. Uzmanlar dış ticaret ve hizmet dengesindeki iyileşmenin eylüldeki fazlanın nedenini olduğunu belirtirken ekim ayında da 350 milyon dolar seviyesinde fazla bekliyor.
Öte yandan Merkez Bankası ödemeler dengesi verilerini revize etti, ocak ağustos dönemi cari açık toplamda 1.4 milyar dolar aşağı çeken revizyonla Merkez Bankası turizm gelirlerini 1.2 miyar dolar yükseltti. Diğer yatırımlar kalemlerinde yapılan revizyonların da etkisiyle net hata noksan kalemindeki çıkış 2.7 milyar dolar fazla olarak güncellendi.
Merkez Bankası verilerine göre yılın ilk 9 ayında ise 5.3 milyar dolar açık verdi geçen yıl aynı dönemde açık 36.1 milyar dolar seviyesinde idi. On iki aylık cari işlemler açığı da ağustostaki 9.8 milyar dolardan 2024 Eylül ayında 9.6 milyar dolara indi. Cari açıkta geçen yıla göre görülen iyileşmede turizm gelirleri ile dış ticaret açığının geçen yılın altında kalması etkili oldu. Eylülde dış ticaret açığı 3.1 milyar dolar oldu geçen yıl 3.7 milyar dolar açık verilmişti. Hizmetler dengesi 7.4 milyar dolar fazla verdi, turizm gelirleri 5.9 milyar dolar oldu.
Tahvil ihraçları ve kredi kullanımı
Finansmanda eylülde doğrudan yatırımlar tarafında 649 milyon dolar net giriş, portföy yatırımlarında ise 370 milyon dolar net giriş yaşandı. Yabancı yatırımcılar hisse senedi piyasasında 83 milyon dolar net satış gerçekleştirirken devlet iç borçlanma senetlerinde ise 1.7 milyar dolar civarında net alış yaptı. Ayrıca eylülde yurt dışındaki tahvil ihraçları da dikkat çekti.
Verilere göre genel hükümet 701 milyon dolar net ödeme, bankalar ve diğer sektörler ise sırasıyla 1.8 milyar dolar ve 176 milyon dolar net borçlanma gerçekleştirdi. Yurtdışından sağlanan kredilerle ilgili olarak bankalar 3.3 milyar dolar, genel hükümet 170 milyon dolar ve diğer sektörler 1.2 milyar dolar net kredi kullandı. Finans hesabı eylülde 2.5 milyar dolar giriş kaydetti. Net hata noksan kaleminden ise 6.2 milyar dolarlık çıkış yaşanan eylülde Merkez Bankası rezervleri de 719 milyon dolar azaldı.
■ Yıllık açık 33 ayın en düşük seviyesine indi
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, yıllık cari açığın geçen ay 10 milyar doların altında gerçekleştiğine işaret ederek, “2023 yılı mayıs ayına göre 46 milyar dolar azalan yıllık cari açık 33 ayın en düşük seviyesine geriledi” dedi. Şimşek, sosyal medya hesabındaki açıklamasında daralan dış ticaret açığına hizmetler dengesinin olumlu seyrinin eşlik ettiğini belirtirken yıllık hizmetler gelirinin de, eylülde, 112 milyar dolar olduğunu bildirdi.
Dış finansman konusuna da değinen ve bu alanda güçlü görünümün sürdüğüne dikkati çeken Şimşek, şunları kaydetti: “Eylülde 2.9 milyar dolar, ilk 9 ayda ise 28 milyar dolar portföy girişi gerçekleşti. Bu dönemde banka ve reel sektörün dış borç çevirme oranları sırasıyla yüzde 166 ve yüzde 138’e ulaştı. Yıllık cari açığın milli gelire oranının üçüncü çeyrekte yüzde 0,8’e gerilemesini ve son çeyrekte de düşüş eğiliminin devam etmesini öngörüyoruz. İyileşen cari denge, azalan dış finansman ihtiyacı ve artan sermaye girişi rezerv birikimine katkı sağlıyor ve makro istikrarı destekliyor.”
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz da yılsonunda Orta Vadeli Program’da (OVP) yüzde 1,7 olması öngörülen cari işlemler açığının milli gelire oranının yaklaşık yüzde 1 civarında gerçekleşmesini beklediklerini bildirdi.
