MEHMET KAYA/ANKARA
Sosyal güvenlik sisteminde yoğun emeklilik ve istihdamdaki zayıf artış nedeniyle gider büyümeleri devam ediyor. Ocak-haziran döneminde, sosyal ödemeler ve her bir çalışan için Hazine’den aktarılan tutarlar ve açık finansmanından oluşan SGK’ya bütçe transferleri bir önceki yıl aynı döneme kıyasla yüzde 36,30 artarak 969 milyar 445 milyon TL’ye yükseldi. 2024’ün tamamında 1 trilyon 442.6 milyar TL düzeyindeydi. Öte yandan, toplam prim gelirlerinin, emekli aylıklarını karşılama oranında da yine yüksek emeklilik sayısı nedeniyle oran zayıf seyrini sürdürüyor. Toplam emeklilere yapılan ödemeler 2023’te prim gelirlerinin yüzde 96,26’si düzeyindeyken, 2024’de, yüzde 95,54’e yükseldi. 2025 Ocak-Haziran döneminde ise seviye 97,88 düzeyinde bulunuyor.
SGK’nın açığı 2025’te 322.8 milyar TL olarak tahmin edildi. Buna karşılık yılın ilk yarısındaki açık yine tahminin altında seyrederek 75.2 milyar TL düzeyinde bulunuyor. Son dönemde en düşük emekli aylığını yukarı çekmek için Hazine kaynaklı olarak yapılan artışların da etkisiyle, bütçe transferleri çok hızlı artıyor. Buna göre, 2022’nin tamamında 389 milyar TL olan bütçe transferleri, 2024 yılında 1.4 trilyon TL’ye, 2025 ilk altı ayında ise 1 trilyon sınırına gelerek 969.4 milyar TL seviyesine ulaştı.
Prim gelirlerinin emekli aylıklarını karşılama oranında bozulma sürüyor
Prim gelirleri, halen emekli aylıklarından daha yüksek seviyede bulunuyor ancak yüzde 90’ların üzerindeki seyir, son yıllarda neredeyse bire-bir seviyesine yaklaştı. İktisatçı İnan Mutlu, “Emekli maaşlarının zor ödenmesi ya da SGK açıklarının finansmanında zorlanılacak bir durum hiç yok” dedi. Mutlu, “Sadece prim gelirlerinin emekli aylıklarını karşılama oranına baktığımızda, karşılama oranı yüzde 97,5. Yani prim gelirlerini dışarda bırakırsak emekli aylıkları için devletin ödediği rakam yüzde 2,5 seviyesinde. Bunun ilk altı aydaki TL karşılığı 43,3 milyar lira. İlk altı aydaki 6,5 trilyon liralık bütçe harcamalarını dikkate alırsak bu rakam merkezi bütçe harcamalarının sadece binde 6’sı. Bakan’ın açıklaması neresinden bakarsanız bakın gerçeklerle örtüşmüyor” değerlendirmesini yaptı.
Emekliler, SGK prim gelirleri içinde, ana sorun dengenin yetersizliği
SGK’nın topladığı primler, emeklilerin maaş ödemesinin tamamını karşılıyor. Bir miktar da prim gelirleri yüksek ancak sosyal güvenlik sisteminde bozulan dengeler bu alanda hareketi de kısıtlıyor. Örneğin, emeklilerin maaş artışlarının bir kısmı Hazine’den ödeniyor, ele geçen emekli maaşı artsa da gerçekte bir “maaş artışı” yaşanmıyor. Türkiye’nin hala genç nüfusu olsa da, istihdamdaki kişi sayısı görece az olduğu için emeklilere yapılan ödemeler oransal olarak sistem içinde yüksek görünüyor. SGK’nın aktif/pasif oranı 2000’li yılların ortasından itibaren, bir emekliye karşılık yaklaşık 2 çalışan seviyesine ulaşmasına rağmen, 2023’te 1,66’ya, 2024 sonunda, 1,61’e geriledi. Haziran 2025 itibariyle ise 1,62 seviyesinde bulunuyor.
