MERVE YİĞİTCAN/SİİRT
Türkiye’nin tek entegre bakır üreticisi Eti Bakır, 23 Haziran Dünya Kadın Mühendisler Günü nedeniyle Siirt Maden İşletmesi’nin kapılarını ilk kez ulusal basına açtı. İşletmenin yer altı ve yer üstü birimlerini inceleme imkanı bulduğumuz toplantıda, işletmenin faaliyetleri ile ‘maden erkek işi’ algısını silen kadın mühendislerinin hikayesini dinledik. Toplantıya ev sahipliği yapan Eti Bakır Siirt İşletme Müdürü Olcay Kotiloğlu, Türkiye’de metal madenlerde dik kule sistemi ile kurulan ilk kuyunun Şirvan Madenköy’deki bu işletmede yer aldığını söylerken, operasyonel olarak hız ve verimlilik sağlayan bu kuyunun toplam derinliğinin 669 metre olduğunu iletti. 2017’de Cengiz Holding’in Ciner Holding’den satın alarak bünyesine kattığı Siirt’teki madende şu ana kadar operasyonun yüzde 80’inin bitirildiğini ifade eden Kotiloğlu, kalan yüzde 20’lik kısmın ise 2027 yılına kadar tamamlanacağını dile getirdi. Kotiloğlu’nun verdiği bilgiye göre, şu ana kadar tamamlanan kısmıyla madenin ana yatırım tutarı yaklaşık 500 milyon dolar olurken, 2027 yılına kadar da her yıl 20-30 milyon dolar arası bir yatırım yapılması planlanıyor. Madenin yıllık işletme gideri ise 8-10 milyon dolar bandında.
30 milyon tonluk rezerv bulunuyor
Siirt’teki maden işletmesinin rezerv büyüklüğüne ilişkin de bilgiler paylaşan Kotiloğlu, madende halihazırda 30 milyon ton civarında bakır rezervi olduğuna işaret etti. Kotiloğlu, “Biz buradan çıkardığımız maden ile Eti Bakır’ın Samsun’daki izabe tesisini besliyoruz. Yer altı galeri uzunluğu 42 kilometreyi bulan işletmemizde yılda yaklaşık 1 milyon ton cevher çıkarıyoruz. Bu da ortalama 80-85 bin ton konsantre bakır anlamına gelir. Siirt’teki işletmemiz, Eti Bakır’ın içerik bakımından en zayıf madeni, ancak yapısal büyüklük olarak 2’nci sırada” ifadelerini kullandı. Edinilen bilgiye göre, Türkiye’nin yıllık 500 bin ton civarında katot bakır ihtiyacı bulurken, Eti Bakır yıllık 80 bin ton katot bakır üretiyor.
Otomasyon oranı yüzde 80
Kotiloğlu, “Madende teknolojik imkanlar oldukça yüksek. Türk mühendisliği açısından son derece başarılı bir operasyon. Yapısal olarak Türkiye’nin en zor madeninden bahsediyoruz. Öyle ki kışın -20, yazın 50 derece oluyor. Madende otomasyon oranımız yüzde 80 mertebesinde. Yer altındaki her çalışanı adım adım takip edebilecek bir sistem kurduk. Madende her derinlikte internet erişimi ile kesintisiz bir iletişim ağımız söz konusu. Aynı zamanda 9 adet tam donanımlı sığınma odalarıyla madenimizi güvenlik konusunda yukarılara çıkardık” diye konuştu. Eti Bakır’ın 5 aktif maden sahası bulunuyor; Elazığ’daki bakır sahasının da 2026’nın ilk çeyreğinde hizmete girmesi planlanıyor. Romanya ve Kırgızistan gibi ülkelerde yer alan, Nijerya’da ise değerlendirme çalışmalarında bulunan Eti Bakır’da toplam portföyün yaklaşık yüzde 20’sini yurtdışı operasyonları oluşturuyor.
■ Kadın mühedisler tabuları "madene gömdü"
Madenciliğin erkek işi olduğu algısını bünyesindeki kadın mühendisleri ile kıran Eti Bakır, Türkiye’nin ilk ve tek kadın Jumbo delgi makinesi operatörünü istihdam ederken, planlama baş mühendisliğini, yer altından çıkarılan cevherlerin planlamasını, maden sahalarında yer altı sularının yönetilmesini, laboratuvar süreçlerini kadınlara emanet etti. TÜİK verilerine göre 2024’te yüzde 19,8 ile kadın istihdam oranının en düşük olduğu illerden birinin Siirt olduğunu hatırlatan Olcay Kotiloğlu, “İşletmemizde doğrudan istihdamımız Sahada beyaz yaka personelin yaklaşık yüzde 18-20’si kadınlardan oluşuyor. Biz Siirt’te hem istihdamın hem de kadın istihdamının öncüsü olma sorumluluğunu taşıyoruz. Katma değerli üretimle Türkiye ekonomisinin itici gücü olan Eti Bakır’da, kadın mühendislerin iş gücüne aktif şekilde katılımı, şirketin toplumsal cinsiyet eşitliği yaklaşımının bir göstergesi olmasının ötesinde, kalite ve verimliliği artıran stratejik bir tercih olarak değerlendiriyoruz. Patlatma mühendisliğinden, delgi operatörlüğüne ve sürdürülebilirlik projelerine kadar her alanda kadınların aklına, emeğine ve cesaretine güveniyoruz” dedi.
■ Maden aramada 1 metrelik sondajın bedeli 100 dolar
Türkiye’nin bakır zengini bir ülke olmadığını vurgulayan Kotiloğlu, sözlerini şöyle sürdürdü: “Öyle ki Türkiye’deki toplam bakır kapasitesi, Nijerya’daki bir madenin kapasitesine eşit. Şu anda bakır madenciliğini Türkiye’de doğru ölçekte yapan 6-7 büyük işletme mevcut. Dolayısıyla artık Türkiye’de daha derin madencilik yapmalıyız. Bu da daha pahalı madencilik anlamına geliyor. Şu anda yer altında yapılan her 1 metrelik sondajın ortalama fi yatı yaklaşık 100 dolar civarında. Eti Bakır olarak bu bölgede 150 bin metrenin üzerinde yer üstü arama sondajı, 90 bin metre de yer altı sondajı yaptık. Halen arama sondajlarımız devam ediyor.”
