AYSEL YÜCEL/İSTANBUL
Türkiye sanayisinin can damarı OSB’lerde, sanayicilere ağır yaptırımlar getirdiği öne sürülen ‘yönetmelik’ krizi aşılamıyor. EKONOMİ gazetesine konuşan kaynaklar, bakanlığın “iyileştirme” adımını memnuniyetle karşılamakla birlikte, yapılan son değişikliğin gerçek sanayiciye sıkıntı yaratan asıl sorunları gidermediğine işaret ediyor.
Bakanlığın yönetmelikte yaptığı iyileştirmelerin asıl sorunlu maddeleri ortadan kaldırmadığını dile getiren sanayiciler, rant amaçlı al-sat yapanlar ile üretim sahasını büyütmek için boş parsel tutan gerçek sanayicinin birbirinden ayrı tutulmasını talep ediyor. Sanayiciler, harç ve yaptırımların muhatabının, sadece arsa spekülatörleriyle sınırlı tutulması gerektiğini belirtiyor.
Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) Uygulama Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 5 Eylül 2024’te Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş, önemli değişikliklerin yapıldığı yönetmeliğin ana amacı, OSB’lerde arsa alıp satarak fırsatçılık yapanları engellemek ve boş tutulan parsellerin hızlı bir şekilde üretime kazandırılmasını sağlamak olarak açıklanmıştı. Ancak sanayiciler, yeni yönetmeliğin uygulamada birçok soruna yol açtığını ve OSB’lerde işleyişi engellediğini iddia etmişti.
400 OSB’nin bulunduğu Türkiye’de, Kocaeli’den Denizli ve Gaziantep’e kadar aralarında dev holdinglerin de yer aldığı binlerce firmanın yeni yönetmelikten dolayı büyük mağduriyet yaşadığı belirtilmişti. EKONOMİ’ye konuşan sanayiciler, iyi niyetle çıkarıldığı düşünülen yönetmeliğin OSB’lere faydadan çok zarar verdiğinden yakınmıştı.
“10 bin parsel için çözüm arayışı sürüyor”
EKONOMİ Gazetesi’nin konuyu gündeme taşımasının ardından sanayicilerin itirazları kısmen karşılık buldu ve bakanlık yönetmelikte bazı maddeleri değiştirdi. Geçtiğimiz haftalarda yapılan Marmara Bölgesi Organize Sanayi Bölgeleri İstişare Toplantısı’nda sanayicilere müjdeyi veren bakanlık yetkilileri, kira ve devir sözleşmeleri konularında düzenlemeye gidileceğini söyledi.
Ancak, sanayiciler bakanlığın “iyileştirme” adımını memnuniyetle karşılamakla birlikte yeni yönetmelikte sıkıntı yaratan asıl sorunların giderilmediğine işaret ediyor. OSB’lerde yaklaşık 60 bin civarında sanayi parseli bulunuyor. Yönetmeliğin ilk halinin bu sanayi parsellerinin yarısında sorun yarattığını belirten sanayiciler, bakanlığın üç ay içerisinde yönetmelikte üç kez büyük değişiklik yaparak sorunların sayısını azalttığını belirtti. Yapılan iyileştirmelerle sorunlu olan parsel sayısı 10 bine indi.
“Gerçek” sanayici, “al-satçı”dan ayrılmalı
OSB’lerde sorunlu görülen arsaların, sanayi şirketleri yerine şahıslar ya da gayrimenkul şirketlerinin mülkiyetinde olduğunu belirten sanayiciler, “gerçek sanayici” tanımı yapılmasını istiyor. Bu sanayicilerin rant amaçlı al-sat yapanlardan ayrılmasını, harç ve yaptırımların, yalnızca spekülatif amaçlı arsa sahiplerine uygulanması talep ediliyor.
Sanayicilerin en somut önerilerinden biri de OSB’lerde faal olan sanayi tesislerinin mevcut kapalı alanlarının yüzde 100’ü kadar büyüme alanı ayırmasına izin verilmesi, Türkiye’de sanayicilerin şehirlerin içinde kalan tesislerini büyük emek ve masrafla OSB’lere taşıdığını anlatan firma sahipleri, “OSB’lerde fabrika kurarken bir daha taşınmamak, bir daha aynı zorluklarla ve maliyetlerle karşılaşmamak için mevcut tesislerinin yanında büyüme alanları satın aldık. Bu alanların parasını son kuruşuna kadar ödedik. Ve yıllar içinde imkan buldukça mevcut fabrikalarının yanındaki arsalarını kullanarak yatırımları sürdürdük. Sanayicilerin mevcut fabrikalarının yanında büyüme alanları tutmaları aslında Türk Sanayi için önemli bir güvence” yorumunu yapıyor.
Kent içinden OSB’lere taşınmış ve yıllar içinde 3-4 kat büyümüş bazı sanayiciler de bakanlığın bu kararda ısrar etmesinin sanayicilerin büyümesini engelleyeceği endişesini taşıyor.
Görüştüğümüz bir sanayici “Fabrikamızın yanında yeni yatırımlar için arsa tuttuğumuzdan için cezalandırılıyoruz. Oysaki turistik yerlerde vs. arsa alıp, rantiyeci olarak para kazansaydık, kimsenin umurunda olmayacaktı. Sanayici gibi tedbirli olduğumuzdan, büyümeyi, istihdamı düşündüğümüzden dolayı bakanlık bizi pişman etti” diye konuştu.
“Stoklama alanları korunmalı”
Birçok sektörün, üretim gereği hammaddelerini veya yarı mamullerini açık arazilerde stoklamak zorunda olduğunu vurgulayan yetkililer, bakanlığın bu alanlar için kapalı bina yapılmasını şart koşmasının büyük sıkıntı yarattığını dile getiriliyor. Açık stoklama alanlarına ihtiyaç duyan sanayi tesislerine, mevcut kapalı alanlarının yüzde 20- 30’u kadar bir açık arazi kullanma izni verilmesi isteniyor. Bu uygulamanın, üretim maliyetlerini düşürerek, sanayicinin rekabet gücünü de artıracağına dikkat çekiliyor.
“Sanayici kredi çekip harç mı ödesin, yatırım mı yapsın?”
Ekonomik göstergelerin çok iyi olmadığı bu dönemde, bakanlığın daha önce hiç gündemde olmayan harç uygulamasını zorunlu tutmaya başladığını hatırlatan bir diğer sanayici ise “Dev yatırımları olan, ülke ekonomisine önemli katkılar sunan bazı firmalardan durup dururken 10, 20, 30 milyon TL peşin harç ödemesi talep ediliyor. Yatırım için para bulamayan sanayici harç ödemek için -bu yüksek faiz ortamında- kredi mi çekmeli? Dünyanın neresinde sanayicinin yatırım yapması için bu yükseklikte bir harç ödemesi gerekiyor? Gerçek sanayicilerden harç alma uygulaması derhal kaldırılmalı” yorumunda bulundu.
■ “Yönetmelik durdurulmalı ya da tarihi ertelenmeli”
Sanayiciler, yayımlandığı kısa süre içerisinde üç büyük revizyon geçiren yeni yönetmeliğin iç tutarlılığını kaybettiğini öne sürüyor. Bu kapsamda “Yönetmelik ilk çıktığında kesinlikle yasakladığı birçok konuya, gelen itirazlar sebebiyle izin verdi. İzin verdiği birçok konuyu ise öngörülmeyen sorunlar sebebi ile kısıtladı. Dolayısıyla bu yönetmelik kendi içinde bir kaos yaşıyor.
Haftalık mevzuat değişimleri ile durum kurtarılmaya çalışılıyor. Bu kafa karıştırıyor. Uygulamacı bürokratların endişe ile hiçbir adım atmamalarına, çözüm üretmemelerine sebep oluyor. Bu nedenle yönetmelik dondurulmalı. Bir süre üzerinde çalışılmalı ve iç tutarlılığı olacak bir hale getirildikten sonra, uygulamaya alınmalı veya bakanlığın son tarih diye verdiği 31 Ocak günü en az 6 ay ertelenmeli. Bu sayede herkes yeniden hesabını yapsın, şartlarını gözden geçirsin ve rasyonel kararlar alsın” açıklamasını yaptı.
■ Bakanlık yetkilileri, sanayicilerin taleplerine yanıt verdi
Sanayicinin yönetmelikle ilgili taleplerine yönelik EKONOMİ gazetesinin sorularını yanıtlayan Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı yetkilileri, OSB’lerde şeffaflık, üretim odaklı düzenlemeler ve esnek uygulamalarla sanayicinin yükünü hafifletmeyi hedeflediklerinin altını çizdi.
Atılan önemli adımların başında tahsis ve ön tahsislerin şeffaf ve öngörülebilir kurallar çerçevesinde her ayın ilk pazartesi günü çevrimiçi platformda ilana çıkarılmasının geldiğini belirten yetkililer, “Yönetmelik değişikliğinin tüm sanayicilerimiz tarafından takdirle karşılanmasının ispatı, uygulamanın ilk 4 ayında 153 OSB’de1076 yatırım yeri için 2010 tahsis ve ön tahsis başvurusu gerçekleşmiş olmasıdır. Bu muazzam talep sanayi dostu düzenlemelerimizin eseri” dedi. Bakanlık yetkilileri, sanayiciden gelen taleplere şu yanıtları verdi:
- Sanayicinin, “al-satçı”dan ayrı tutulması
5 Eylül 2024 öncesindeki OSB Mevzuatı gereği OSB’deki parsellerde üretime geçme şartı vardı, mevzuatta açıkça belirlenmiş süreler sonunda üretime geçmeyen katılımcıların tahsisleri iptal ediliyordu ve aynı şekilde spekülatif amaçlı devirler vb. işlemler yasaktı. 5 Eylül 2024 tarihinde OSB Uygulama Yönetmeliğinde ön tahsis, arsa tahsisi, tahsis süre uzatımları, kiralama ve tahsis durumlarını etkileyen diğer konulara ilişkin usullere yönelik düzenlemeler yaptık. Zaten OSB mevzuatında var olan uygulamaların daha açıklayıcı ve şeffaf olmasını sağladık.
Son düzenlemeler ile esasa yönelik olarak yaptığımız değişiklik 5 Eylül 2024’e kadar üretime geçmeyen ya da geçemeyen yatırımcılara üretime geçebilmeleri için ilave bir süre tanınması uygulamasıdır. Bu gerçek sanayiciyi korumaya yönelik bir uygulamadır. Yapılan değişiklikle getirilen uygulamadan yararlanma imkanı sanayicilerimize tanınmış bir haktır. Bu haktan istifade etmek istemeyenler için mevzuatta değişiklikler öncesi hükümler geçerliliğini korumaktadır.
Bu yeni uygulama olmasa Geçiçi 12 kapsamına giren tüm tahsisli parsellerin tahsislerinin iptal edilmesi, tapulu parsellerin ise mülkiyetinin OSB’ye geçmesi gerekiyordu. OSB’de yer alan değerli arsaların atıl kalmaması ve yatırım yapmak isteyen sanayiciler için imkan sağlanması amacıyla düzenlemeler yaptık. Yönetmelik değişikliği ile tahsislerin iptalinden ziyade tahsis sürelerini son bir kez uzatarak sanayicinin önünü açmayı hedefledik. Yani iddia edilenin aksine, Bakanlığımızca, süresi tükenen aslında iptal edilmesi gereken tahsis sahibi sanayiciler için çaba sarf edilmektedir.
- Büyüme alanı ayrılmasına izin verilmesi
OSB mevzuatı gereği; sanayiciler kendilerine tahsisli parselin minimum yüzde 25’ine tekabül edecek taban alanlı bir tesis kurmak zorundadır. Örneğin 100.000 m2’lik bir sanayi parselinde minimum 25.000 m2 taban alanlı bir bina inşa edilmesi zorunludur. Yani örneğin sanayicilerimiz 100.000 m2’lik parselinde geri kalan 75.000 m2’lik kısmı gelecek yatırımları için rezerv alan tutabilirler.
- Açık arazi stoklama alanlarının tanınması
OSB mevzuatı gereği; sanayiciler kendilerine tahsisli parselin minimum yüzde 25’ine tekabül edecek taban alanlı bir tesis kurmak zorundadır. Ancak Sanayicilerimizin uygun bir gerekçe ile OSB’ler üzerinden Bakanlığımıza başvuruda bulunması durumunda Bakanlığımız sanayicilerimizi taban alanı şartından muaf tutabilmektedir. Dolayısıyla proses gereği daha çok alana ihtiyaç duyan sanayicilerimiz 4’te 1 taban alanı muafiyeti için Bakanlığımıza başvuruda bulunabilir.
- İnşaatı başlayan şirketlerden harç alınmaması
Yönetmeliğe yeni eklenen Geçici 12’nci madde ile arsa tahsis sürelerinin dolması nedeniyle iptal durumunda olan ancak ilgili OSB tarafından henüz iptal işlemi gerçekleştirilmeyen katılımcılara işyeri açma ve çalışma ruhsatı alarak arsa tahsis süreçlerini tamamlayabilmeleri için son bir imkan tanıdık. Bahse konu bu imkandan faydalanmak için OSB’deki katılımcıların en geç 31 Ocak 2025 tarihine kadar Bakanlığımıza başvuruda bulunması ve Bakanlığımıza belli bir ödeme yapması gerekiyor. Bu ödemeler konusunda da bazı hususları açıklığa kavuşturalım. Yeni yaptığımız Düzenlemeye göre ilk 6 ay bedelsiz, 6 ay sonrasındaki her ay için güncel parsel değerinin;
- Hiç yapı ruhsatı almayanlar için Binde 5’i,
- Yapı ruhsatı alıp yapı kullanma izni almayanlar için Binde 1’i,
- Yapı kullanma izni olup işyeri açma çalışma ruhsatı olmayanlar için On binde 5’i olarak uygulanacak.
Sonuçta tesisini bitirmiş artık son aşamaya gelmiş sanayicilerimiz herhangi bir bedel ödemeden 6 ay içinde işyeri açma ve çalışma ruhsatlarını alarak yasal bir şekilde üretime geçebilecek. Bu zamana kadar OSB parselini mevzuattaki maksimum 8 yıl süresini aşacak şekilde elinde tutan ve yapı ruhsatı dahi almayanlar ile inşaatına başlayan veya bitiren sanayicilerimizden alınacak ücretlerin ayrıştırılması yine yatırıma başlamış sanayicimiz lehine bir uygulamadır.
