YENER KARADENİZ / İSTANBUL
Avrupa Birliği’nin (AB) tekstil atıklarıyla ilgili hazırlanan son rapor, Türkiye’nin yakın gelecekte büyük bir çevre kriziyle karşı karşıya kalabileceğini ortaya koyuyor. McKinsey tarafından hazırlanan “Scaling Textile Recycling in Europe—Turning Waste into Value” başlıklı rapora göre, 2030 yılına kadar AB’de yıllık 8,5-9 milyon ton tekstil atığı toplanacak ve bunların yaklaşık yarısı AB dışına ihraç edilecek.
Bu durum, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler için ciddi risk oluşturuyor. Zira bölgenin en büyük üreticisi olan Türkiye’nin yıllık toplam hazır giyim ihracatı 1,2 milyon ton iken bunun 7 katı bir değer için ne altyapı hazır ne de gelecek kıyafetler dönüşüm için yeterli niteliğe sahip. Bu nedenle geçmiş dönemde Afrika’dan Şili’ye kadar birçok bölgede ikinci el kıyafet dağları oluştu.
Avrupa’dan gelen atık yığını büyüyor
Avrupa’da kişi başına düşen yıllık tekstil atığı miktarı 15 kilogram seviyesinde. Ancak bu atıkların yalnızca yüzde 1’i geri dönüştürülebiliyor. Avrupa, atık yönetimini büyük ölçüde geliştirmeyi hedeflese de, şu anda toplanan tekstil atıklarının önemli bir bölümü geri dönüşüm yerine başka ülkelere ihraç ediliyor.
Raporda yer alan projeksiyonlara göre, bu ihracatın büyük bir kısmı Türkiye gibi ülkeleri hedef alıyor. Türkiye, tekstil üretiminde önemli bir küresel oyuncu olmasına rağmen, ikinci el kıyafet ithalatı ve tekstil atıklarının işlenmesi konusunda yeterli altyapıya sahip değil. Avrupa’dan gelen atıkların Türkiye’de nasıl işlendiği konusunda net bir düzenleme olmaması, ülkeyi devasa bir ikinci el tekstil çöplüğüne dönüştürme riskini gündeme getiriyor.
Raporda, Avrupa’daki tekstil atıklarının geri dönüştürülme oranının 2030 yılına kadar ancak yüzde 18-26’ya çıkabileceği öngörülüyor. Ancak bu süreçte 6-7 milyar Euro’luk yatırım yapılması gerekiyor. Türkiye’nin böyle bir yatırım planı olmadığı göz önünde bulundurulduğunda, Avrupa’dan gelen atıkların çevresel riskleri büyük ölçüde artıyor.
Elyaftan elyafa geri dönüşüm teknolojileri geliştirilmeli
Uzmanlar Türkiye’nin ikinci el kıyafet ithalatına yönelik daha sıkı düzenlemeler getirmesi gerektiğini vurguluyor. Ayrıca, geri dönüşüm tesislerine yapılacak yatırımlarla elyaftan elyafa geri dönüşüm teknolojilerinin geliştirilmesi ve tekstil atıklarının yerli üretime kazandırılması öneriliyor. Eğer önlem alınmazsa, Türkiye hem çevresel hem de ekonomik açıdan büyük bir yükle karşı karşıya kalabilir. Avrupa’nın atık yönetim stratejisinin Türkiye’nin geleceğini nasıl etkileyeceği ise önümüzdeki yıllarda daha net şekilde ortaya çıkacak.
