HATİCE İLKİMEN
Türkiye’deki sosyo-ekonomik yapının bozulması gıda fiyatlarında kendini net bir şekilde gösteriyor. Bir dönemin en uygun ve doyurucu yemek seçeneklerinden biri olan lahmacun, son yıllarda artan et, sebze ve un maliyetleriyle birlikte fiyat artışlarından en çok etkilenen yiyecekler arasında yer aldı. Özellikle öğrenciler arasında “kolay ulaşılabilir” olmasıyla öne çıkan lahmacun, artan maliyetler nedeniyle bu işlevini yavaş yavaş kaybediyor. Fiyatlardaki bu yükseliş, lahmacunu “halk yemeği” kimliğinden uzaklaştırırken, semtlere göre yaşanan uçurum da dikkat çekici boyutlara ulaştı. İstanbul’da lahmacun fiyatları, adeta kentin sosyo-ekonomik yapısının bir aynası gibi karşımıza çıkıyor. Bugün İstanbul’da Esenler’de 75 liraya lahmacun yemek mümkünken, Bağcılar’da fiyat 780 TL’ye lahmacun satılabiliyor. Yani şehirde lahmacun fiyatları semte ve mekana göre on kat farklılık gösteriyor. Yani Bağcılar’da bir adet lahmacun fiyatına, Esenler’de tam 10 adet lahmacun alınabiliyor.
Ortaya çıkan bu uçurum, hem İstanbul’daki yaşam maliyetlerini hem de yeme-içme sektöründe oluşan farklı tüketim kültürlerini gözler önüne seriyor. İstanbul’da semt semt lahmacun fiyatlarını incelediğimizde, fiyatlar arasındaki farkın artık bir basit değişim değil, adeta bir uçurum seviyesinde olduğu görülüyor. Bu rakamlar, lahmacunun yalnızca bir yiyeceğin bedeli olmaktan çıkıp kentin farklı bölgeleri arasındaki sosyo-ekonomik farklılıkların da görünür hâle gelmesine yol açıyor. Öte yandan lahmacunun anavatanı olarak bilinen Urfa ve Gaziantep’te fiyatlar İstanbul’a kıyasla çok daha makul seviyelerde seyrediyor; her iki şehirde de lahmacun fiyatları genellikle 120 TL civarında bulunabiliyor. Bu, lahmacunun asıl kökenindeki “ulaşılabilir ve halk yemeği” kimliğinin hâlâ korunabildiğini gösteriyor.
Lahmacunun fiyatı Esenler’de 75 TL’den başlıyor
Şehrin bazı bölgelerinde lahmacun hâlâ halkın erişebildiği bir yemek olarak sunuluyor. Esenler Pide Lahmacun ve Döner Salonu’nda 75 liraya, Kartal’daki Tat Lahmacun’da 76 liraya, Sancaktepe’deki Sancak Tandır Pide’de ise 84 liraya lahmacun yemek mümkün. Ancak söz konusu lüks mekanlar olduğunda lahmacun fiyatları bir anda birkaç kat artıyor. Örneğin Ataşehir’de Kaşıbeyaz’da lahmacun 355 liraya, Sarıyer’deki Kaşıbeyaz’da 420 liraya, Etiler’deki Develi’de ise 425 liraya satılıyor. Söz konusu bölgelerde lahmacun, yalnızca bir yemek değil; aynı zamanda bir prestij ve sosyal deneyim olarak sunuluyor. Rekor fiyat ise Bağcılar’daki Seraf Mahmutbey ve Sarıyer’deki Seraf Vadi’de görülüyor. Her iki mekânda da bir lahmacunun fiyatı 780 lira. Bu rakam, en ucuz lahmacunun on katından daha fazla. Bu tür fiyatlandırmalar, aslında lahmacunun yemek olma özelliğinin ötesine geçtiğini gösteriyor; bu tür restoranlarda müşteri kitlesi, yemek kadar mekânın sunduğu prestij ve yaşam tarzını da satın alıyor. Bu nedenle fiyatlar yalnızca malzeme maliyetine değil, mekânın konumuna, dekorasyonuna ve marka değerine göre belirleniyor. Mekanlar arasındaki uçurumu en çarpıcı şekilde gösteren örneklerden biri Ataşehir. İlçede Ataşehir Kebap ve Lahmacun’da bir lahmacun 90 lirayken, Kaşıbeyaz’da ise 355 liraya ulaşıyor. Aynı semtte aynı yemeğe dört kat fazla ücret ödemek mümkün. Benzer bir durum Bağcılar’da da göze çarpıyor: Seraf Mahmutbey’de lahmacun 780 TL’ye satılırken, Diva Kebap’ta aynı yemek 90 TL’den sunuluyor. Bu durum, İstanbul’un sadece ilçeler arasında değil, ilçelerin kendi içinde de derin bir sosyo-ekonomik ayrışmaya sahip olduğunu gösteriyor.
■ İstanbul’da lahmacun fiyatları ‘iki ayrı şehir’ yaşatıyor
İstanbul’da lahmacun fiyat farklılıkların 3 temel sebebine dikkat çekiliyor. Mekânların bulunduğu konum ve kira maliyetleri, restoranların marka değeri ve hedefledikleri müşteri profili, ayrıca kullanılan malzemelerin kalitesi ve sunum farklılıkları. Yani lahmacun, bazı bölgelerde hâlâ günlük yaşamın bir parçası iken, bazı bölgelerde lüks bir tüketim nesnesine dönüşmüş durumda. Bu bölgelerdeki restoranlar, sadece yemek sunmakla kalmayıp, aynı zamanda özel bir yaşam tarzı, kaliteli hizmet ve prestijli bir deneyim vaat ediyor; dolayısıyla fiyatlar yalnızca malzeme giderleriyle değil, mekânın konumu, dekorasyonu ve sosyal statü unsurlarıyla da belirleniyor. Sonuç olarak, İstanbul’da lahmacun fiyatlarının 75 liradan 780 liraya kadar değişmesi yalnızca gastronomi sektöründeki bir çeşitlilik değil, aynı zamanda şehrin sosyo-ekonomik eşitsizliklerinin de yansıması olarak değerlendiriliyor. Esenler’de dört kişilik bir ailenin kişi başı iki adet lahmacun yediği bir öğünde 8 adet lahmacun 600 liraya mal olurken, Etiler’de 8 adet lahmacun fiyatı 6240 TL’yi buluyor. Bu durum, İstanbul’un farklı semtlerinde adeta ‘iki ayrı şehir’ hissi yaşanıyor olduğunun en somut göstergelerinden biri.
