YENER KARADENİZ/İSTANBUL
Enflasyonist baskı, döviz kuru hareketleri ve küresel ekonomik dalgalanmalar, Türkiye ile yurtdışı arasındaki fiyat dengelerini değiştirdi. 2024 yılında yurt dışı ile Türkiye arasındaki fiyat farkı yüzde 20’yi aşarken, bu durum alışveriş eğilimlerine de yansıdı. Türk tüketiciler için yurtdışında alışveriş yapmak cazip hale gelirken, yabancıların alışveriş için Türkiye’ye olan ilgisi azaldı.
Gelişmelere paralel olarak 2024’te Türklerin yurtdışında gerçekleştirdiği tax free (vergisiz alışveriş) hacmi yüzde 41 artarak 800 milyon Euro seviyesine ulaştı. Bu rakam, Türk vatandaşların şimdiye kadar yurtdışında kaydettiği en yüksek yurtdışı alışveriş hacmi olarak kayıtlara geçti. Öte yandan, aynı dönemde yabancıların Türkiye’de gerçekleştirdiği tax free işlem hacmi ise yüzde 11 düşüşle 900 milyondan 800 milyon Euro’ya geriledi. Özellikle Orta Doğu ve Rusya’dan gelen turistlerin harcamalarında belirgin bir azalma gözlendi.
Türkiye yüzde 20 daha pahalı
Dünyada ve Türkiye’de tax free alışverişin seyri ile ilgili EKONOMİ Gazetesi’ne değerlendirmelerde bulunan Global Blue Türkiye Genel Müdürü Selim Seyhun, söz konusu alanda Türkiye için bozulmanın 2022’de başladığını anlattı. Zira 2022’de yüksek kur avantajı ile yabancıların Türkiye’de gerçekleştirdiği tax free işlem hacmi 1 milyar Euro seviyesine ulaşırken, Türklerin yurtdışından gerçekleştirdiği işlem hacmi ise 200 milyon Euro olarak gerçekleşmişti.
İlerleyen dönemde kurdaki artış hızının yavaşlaması ve yüksek enflasyon nedeni ile yurtdışı ile fiyat farkının kapandığını ve hatta bu farkın Türkiye aleyhine açıldığını anlatan Selim Seyhun, “Yaptığımız iş nedeni ile bir sürü yabancı marka ile yakın ilişkilerimiz var ve konuşuyorum. Kira, ithalat vergileri, çalışanların maliyeti, elektik ve genel giderler nedeni ile fiyat tutamadıklarını ve bu nedenle diğer ülkelere göre Euro bazında yüzde 20 daha pahalı olduklarını söylüyorlar” açıklamasında bulundu.
Türkler ilk kez yabancıları yakaladı
Geçen yılın ilk 6 ayının nispeten dengeli seyrettiğini, bozulmanın ikinci yarıda belirginleştiğini dile getiren Seyhun, 2024’ün tamamında, yerli ve yabancı tüketicilerin gerçekleştirdiği alışveriş hacimlerinin ilk kez eşitlendiğini söyledi. Seyhun, “2024’te Türkiye’de alışveriş yapan yabancı kişi sayısı yüzde 31 düştü. Aynı dönemde alışveriş hacmi yüzde 11 düşüşle 900 milyon Euro’dan 800 milyon Euro’ya ve işlem adedi de yüzde 36 düşüşle 3 milyondan 1,8 milyona geriledi” diye konuştu.
Türkiye’den alışveriş yapan ülkelerin hacimleri konusunda ise Seyhun, “Şu an Ruslar yüzde 31, Suudiler yüzde 29, Kazakistan yüzde 37, Azerbaycan yüzde 11 küçüldü. Küçülmeyen yok. Kişi başı işlem hacmi ise enflasyonist artışın da etkisi ile 7 bin TL’den 12 bin 787 TL’ye gelmiş” dedi. Seyhun, alışverişteki bu kaybın başka ülkelere yöneldiğini belirterek, “Suudiler bizde yüzde 29 küçülürken Avrupa’da yüzde 41 büyüme gösterdi” diye konuştu.
Peki tax free işlemlerinde dünyada durum nasıl? Seyhun, Türkiye’nin aksine dünyada işlerin çok iyi gittiğini ve hatta geçen yıl işlem hacmi düşen tek ülkenin Türkiye olduğunu anlattı. Seyhun, “Dünyada her yer düzgün bir sağlıklı bir şekilde büyüme gösterdi. Asya Pasifik’te yüzde 67’lik bir büyüme var. Bize yakın olan Fransa yüzde 8, İtalya yüzde 20, İspanya yüzde 27, Almanya yüzde 4, İsviçre yüzde 26 büyümüş. Totalde dünyada toplam büyüme yüzde 15 seviyesinde. Türkiye’den başka küçülen bir pazar da yok. Yunanistan uçuyor. Bizden çok çok iyi” değerlendirmesinde bulundu. Seyhun’un verdiği bilgilere göre geçen yıl itibari ile dünyada tax free işlem hacmi 80 milyar Euro seviyesinde gerçekleşti.
Türklerin işlem hacmi 2 yılda %450 arttı
Global Blue Türkiye Genel Müdürü Seyhun, Türklerin yurtdışında gerçekleştirdiği alışverişte ise çok daha ilginç bir durumun yaşandığını söyledi. Seyhun, şöyle konuştu: “Türklerin yurtdışında gerçekleştirdiği tax free işlem hacmi son iki yılda yüzde 450, geçen yıl ise yüzde 41 artışla 800 milyon Euro’ya çıktı. Yine yurtdışında alışveriş yapan Türklerin sayısı son 2 yılda yüzde 508, geçen sene ise yüzde 63 artarken, işlem adedi de son 2 yılda yüzde 598, geçen sene ise yüzde 96 büyümüş” dedi. Seyhun, bu yıl ocakta ise Türklerin yurtdışı alışveriş hacminin yüzde 91 arttığını, yabancıların Türkiye’deki işlem hacminin ise yüzde 41 düştüğünü söyledi. 2024’ün yabancıların Türkiye’deki işlem hacmi açısından bir dip olduğunu belirten Seyhun, daha düşük bir seviye beklemediğini yurtdışı alışverişin seyrini ise ekonomik göstergelerin belirleyeceğini dile getirdi.
Türkiye hem online hem de ofline’da açıkta
Yerli ve yabancının alışveriş hacmindeki değişim Bankalararası Kart Merkezi (BKM) verilerinde de kendini gösteriyor. Söz konusu verilere göre yabancıların kredi kartı ile yaptıkları alışverişin toplan alışverişe oranı 2022’de yüzde 6,9 iken bu oran 2023’te yüzde 5,2’ye ve geçen yıl ise yüzde 3,4’e düştü. Başka bir ifade ile yabancıların toplam alışveriş içinden aldığı pay iki senede yarı yarıya geriledi Türklerin yurtdışından kredi kartı ile gerçekleştirdiği alışveriş ise aynı dönemde 84 milyar TL’den 417 milyar TL’ye çıktı. Online alışverişte de benzer bir durum söz konusu. BKM verilerine göre 2023’te başa baş olan yerli kartlar ile yurtdışından yapılan işlem hacmi ile yabancı kartlar ile yurtiçinden yapılan işlem hacmi geçen yıl Türkiye aleyhine döndü. Geçen sene online alışverişte Türkiye 59 milyar TL açık verdi. Bu yıl sadece ocak ayında söz konusu alanda verilen açık 10,8 milyar TL olarak gerçekleşti.
